Wynagrodzenia polityków

Polski pejzaż wynagrodzeń polityków

W opinii ponad 90% internautów odwiedzających stronę www.wynagrodzenia.pl zarobki polskich polityków są za wysokie. Tylko niecałe trzy procent uczestników sondy uważało, że zarobki ludzi z polskiej sceny politycznej są za niskie. Co ciekawe, Polacy nieco inaczej spostrzegają prezydenta. W przeprowadzonej wcześniej sondzie uczestnicy odpowiadali na pytanie, jak wysokie powinny być zarobki Prezydenta RP? Połowa z 340 uczestników głosowania uznała, że miesięczne pobory powinny być wyższe niż 30 tys. zł. W rzeczywistości Aleksander Kwaśniewski otrzymuje co miesiąc 18280 PLN.

Zarobki polskich polityków piastujących stanowiska we władzach kraju to obecnie od 8978 (podsekretarz stanu) do 18280 złotych. Na czele tej listy jest oczywiście Prezydent RP. Pensja premiera, z dodatkiem z wysługę lat, wynosi 15137 PLN. Wicepremier zarabia już dużo mniej - 11706 złotych. Niewiele niższą pensję ma minister - 11385 PLN. Sekretarz stanu otrzymuje 9781, a podsekretarz stanu 8978 złotych. Podane zarobki liczone są bez diet poselskich. Członkowie rządu, którzy są równocześnie parlamentarzystami otrzymują jeszcze dietę w wysokości 2245 złotych.

Jak to już było wyżej wspomniane podstawą pensji polskich parlamentarzystów jest dieta w wysokości 2245 PLN. Senatorowie i posłowie dostają również dodatki stażowe i za uczestnictwo w różnych komisjach oraz "trzynastkę". Dodatkowo na utrzymanie biura otrzymują 9800 złotych miesięcznie. Do tego dochodzą przywileje to darmowe przejazdy (i przeloty) oraz zapewniony nocleg w Domu Poselskim lub mieszkaniu wynajętym przez Kancelarię Sejmu.

Dodatkowe dochody uzyskuje się za sprawowanie funkcji w parlamencie - marszałkowie Sejmu i Senatu otrzymują co miesiąc po 15137 PLN. Ich zastępcy otrzymują po 13534 złotych.

Polscy parlamentarzyści utrzymują się nie tylko z diet poselskich. Bez zgody swoich marszałków mogą czerpać dochody z tytułu praw autorskich oraz honorariów za publikacje, wykłady i odczyty. Najczęściej podejmują się roli wykładowców na prywatnych uczelniach wyższych. Zwykle na jednej, ale rekordzista wykładał na czterech uczelniach.

Innym źródłem dochodów parlamentarzystów jest publikowanie artykułów prasowych (głównie felietony) i książek. Z ciekawostek, Bronisław Cieślak z SLD dorabia sobie prowadząc dla "Polsatu" program "Telewizyjne biuro śledcze".

Nie są to jedyne źródła dochodów polskich parlamentarzystów. Niektórzy z nich zasiadają w radach nadzorczych bądź zarządach różnych spółek. Jeszcze inni mają dochody z posiadanych przez siebie firm.

Jak to wygląda w innych krajach?

W 2002 roku prezydent Niemiec zarobił około 55 tys. miesięcznie. Kanclerz Schröder miał pensję w wysokości około 48 tysięcy złotych. Wynagrodzenia ministrów rządu niemieckiego przekraczały nieco 40000 PLN, a sekretarze stanu blisko 33 tysiące złotych.

Zarobki prezydenta Stanów Zjednoczonych to miesięczne około 137 tysięcy złotych. Senatorowie i kongresmani otrzymują pensję w wysokości około 47 tysięcy złotych.

Porównanie zarobków polskich polityków z ich kolegami z Niemiec i Stanów Zjednoczonych wskazuje na to, że miesięcznie Polacy zarabiają stosunkowo niewiele. Należy jednak zwrócić uwagę na jeden szczegół - w Polsce politycy starają się ukrywać wysokość swoich prawdziwych dochodów, podane pensje przeważnie nie uwzględniają dodatków stażowych, funkcyjnych, dodatkowych bonusów oraz "trzynastki". W każdym kraju politykom przysługują różne dodatki oraz różnie regulowana jest kwestia dodatkowej pracy.

Zarobki polityków unijnych

Kwestia zarobków polityków działających w organach Unii Europejskiej jest interesująca w związku z niedawnym referendum dotyczącym akcesu Polski. Zarobki uzależnione są od dwóch czynników.

Pierwszym jest sprawowana funkcja. Przewodniczący Komisji Europejskiej (organ wykonawczy UE) otrzymuje co miesiąc około 20 tysięcy euro. Takie same miały być zarobki przewodniczącego Konwentu (organ opracowujący konstytucję europejską), Giscarda d"Estaing. Ten ostatni pomysł wywołał jednak protesty i francuski polityk musi zadowolić się dożywotnią pensją wypłacaną mu jako byłemu prezydentowi oraz wynagrodzeniem deputowanego francuskiego Zgromadzenia Narodowego.

Drugim czynnikiem wpływającym na zarobki unijnych polityków jest kraj pochodzenia. Czynnik ten dotyczy deputowanych do Parlamentu Europejskiego. Opłacani są oni bowiem według standardów. W 2001 roku najniższe pensje wśród eurodeputowanych otrzymywali Hiszpanie (2800 euro) Nieco wyższe zarobki mieli Finowie z 3100 euro. Do najlepiej zarabiających zaliczali się Austriacy (8,5 tysiąca euro) i Włosi (9500 euro). W tym roku różnice jeszcze się pogłębiły - wynagrodzenie deputowanych-Hiszpanów to 2,5 tys euro, a miesięczne zarobki włoskich parlamentarzystów to 12000 euro.

W czerwcu tego roku parlamentarzyści europejscy przegłosowali projekt ujednolicenia ich diet na poziomie 8,5 tysięcy euro miesięcznie. Dodatkowo mieliby dostawać zwrot kosztów utrzymania biura oraz dojazdów. Jednak jest mało prawdopodobne, że projekt tej ustawy zostanie zaakceptowany przez Radę Europy z powodu nadmiernego wzmocnienia immunitetu parlamentarzystów.

Przez kilka lat politycy unijni "dorabiali" sobie dzięki zapisowi o zwrocie kosztów dojazdu do Brukseli. Podobno największe zyski mieli z tego mieszkający najdalej Grecy. Cały proceder wyszedł na jaw w 1995 roku, gdy świeżo przyjęci parlamentarzyści z Finlandii zorientowali się, jak ogromnych sum mogą żądać.

Porównanie dochodów polskich parlamentarzystów z dochodami większości polityków świata napotyka na kilka utrudnień. Pierwszą jest to, że politycy polscy nie mają obowiązku ujawniać swoich zeznań podatkowych nikomu poza fiskusem i sejmową komisją etyki. Jednym z nielicznych wyjątków był Aleksander Kwaśniewski, który przyznał, że w 2001 roku zarobił brutto 317 tysięcy złotych.

Drugim utrudnieniem jest skomplikowany (można wręcz powiedzieć, że zagmatwany) system wynagradzania. Różne dodatki (np.: funkcyjny, stażowy) i dodatkowe świadczenia (przeloty, przejazdy) znacznie utrudniają wszelkie próby nawet szacunkowego obliczenia zarobków. Można jedynie orientacyjnie określić korzyści, jakie uzyskują parlamentarzyści. Tak jest w przypadku darmowych przelotów - w 2001 roku kosztowały one podatników 5,2 mln PLN. Oznacza to, że na każdego posła i senatora przypada około 9000 PLN zaoszczędzonych na biletach lotniczych na połączeniach krajowych. W tym miejscu trzeba dodać, że w Polsce parlamentarzyści mogą latać nie tylko na trasie dom - parlament (tak jest to przyjęte we wszystkich demokratycznych krajach).

Trzecie, związane z pierwszym, dotyczy polskiego zwyczaju podawania wyłącznie wysokości miesięcznych poborów i to często podawana jest tzw. goła pensja. Na całym świecie przyjęło się podawać wysokość całkowitych rocznych poborów osobistości scen politycznych. W Polsce można odnieść wrażenie, że nikomu nie zależy na ich ujawnieniu.

Dla porównania przyjmę, że roczne zarobki polskiego posła zawodowego to 40 tysięcy dolarów, dochody premiera 43000 USD, a prezydenta to około 55 tysięcy dolarów. Za ewentualne przekłamania wynikające z różnych kursów walut oraz szacowania dochodów polskich polityków z góry przepraszam.

Porównanie zarobków parlamentarzystów w Polsce i na świecie

Zgodnie z wcześniejszym założeniem przy porównaniach zarobki polskich parlamentarzystów wynoszą około 40 tys. dolarów. W Stanach Zjednoczonych członkowie Senatu i Izby Reprezentantów zarobili w 2002 roku 150 tysięcy dolarów. Liderzy większości i mniejszości w obu izbach zarobili 166,7 tys. USD. Przewodniczący Izby Reprezentantów otrzymał pensję w wysokości 192600 dolarów. Parlamentarzystów amerykańskich obowiązują bardzo restrykcyjne przepisy dotyczące dodatkowych zarobków. Nie wolno im zarobić więcej niż 15 procent ich rządowej pensji. Jedynie dochody z tytułu praw autorskich nie są ograniczane. Nie przestrzegających tych przepisów spotykają surowe konsekwencje. Jeden z członków Izby Reprezentantów został ukarany grzywną i naganą - skończyło się to dla niego utratą stanowiska.

Kanadyjscy parlamentarzyści zarobili w 2001 roku około 47000 USD. Do tego trzeba doliczyć wynoszący około 15,5 tysiąca dolarów dodatek (zwolniony od podatku). Liderzy wszystkich partii otrzymują dodatek w wysokości od około 22 do 51 tysięcy USD.

Roczna pensja parlamentarzystów Wielkiej Brytanii w tym samym okresie wyniosła około 73 tys. dolarów. W tym kraju nie ma żadnych obostrzeń dotyczących możliwości pracy dodatkowej. Często zdarza się, że pensje płacone przez zatrudniające deputowanych firmy są wyższe bądź równe ich dietom.

W 2001 roku nieco wyższe dochody niż Brytyjczycy mieli parlamentarzyści niemieccy. Wyniosły one około 74 tys. USD na rok. W tym kraju również nie ma ograniczeń co do pracy dodatkowej deputowanych.

Roczne wysokości diet parlamentarzystów Norwegii i Francji były zbliżone i wyniosły w 2001 roku około 56 tysięcy dolarów. W tym okresie deputowani do parlamentu Australii zarobili około 49,5 tys. USD. Niewiele niższe były dochody w 2001 roku dochody parlamentarzystów szwedzkich - 48500 dolarów.

Zarobki ważniejszych polityków

Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych zarobił w 2002 roku 192600 dolarów. Do tego trzeba doliczyć nieopodatkowany dodatek na wydatki w wysokości 10 tysięcy dolarów. Pensja prezydenta George W. Busha wyniosła 400000 USD. Tą sumę podwyższa nieopodatkowany dodatek na wydatki w wysokości 50 tysięcy dolarów.

W tym samym roku premier Kanady otrzymał około 126 tys. USD pensji podstawowej plus nieopodatkowany dodatek w wysokości około 15,5 tys. dolarów.

Premier Wielkiej Brytanii zarobił w ciągu roku około 270 tysięcy dolarów.

Rekordzistami okazali się rządzący w Singapurze. W 2001 premier zarobił około 1,1 miliona dolarów, a ministrowie 968000 USD.

Podsumowanie

Pensje polityków wzbudzają zawsze kontrowersje. Wspomniane na początku artykułu wyniki sondy są tego potwierdzeniem. Dyskusje na temat wysokości zarobków osób ze sceny politycznej występują we wszystkich demokratycznych krajach. Tak samo jak we wspomnianym sondażu dominują opinie, że pensje polityków są za wysokie. Pozostaje jednak pytanie, co jest lepsze. Wysokie zarobki polityków to dodatkowe koszty w budżecie państwa oraz niezadowolenie społeczne z powodu (jak mawia mój znajomy) "marnowania pieniędzy na nierobów". Z kolei niskie pensje wypłacane osobom ze sceny politycznej skłaniają je do szukania innych źródeł utrzymania. Pół biedy, jeśli robią to zaniedbując swoje obowiązki deputowanych. Gorzej, gdy wykorzystują swoje stanowiska niezgodnie z prawem bądź zwykłą moralnością (vide: sprawa wprowadzenia zakazu rozmawiania przez telefony komórkowe podczas jazdy samochodem).

Na marginesie: "w poprzedniej kadencji parlamentu komisja etyki stwierdziła, że pięciu posłów z nieznanych przyczyn bardzo się wzbogaciło" (Wprost, nr 1017, 26 maja 2002)