Sędzia zarabia co najmniej 6 tys. zł na rękę. Bez dodatków

Na początku 2014 roku Minister Finansów zgłosił projekt ustawy dotyczący obniżenia wysokości pensji sędziów w stosunku do średniego wynagrodzenia w kraju. Nowe przepisy miały zmniejszyć dysproporcje między zarobkami sędziów i przeciętnego Polaka. Jak można było się spodziewać planowane zmiany wzbudziły sprzeciw środowisk sędziowskich. Tak silny, że w rezultacie niewykluczone, że resort finansów wycofa się z propozycji.

Zarobki sędziów

W opinii Polaków sędziowie zarabiają przeciętnie blisko 8 tys. PLN – wynika z badania, przeprowadzonego przez Centrum Badania Opinii Społecznej we wrześniu 2013 roku. Ile naprawdę zarabia ta grupa zawodowa? Wynagrodzenie zasadnicze sędziów w danym roku oblicza się jako iloczyn przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale roku poprzedniego oraz mnożnika dla poszczególnych stanowisk. Bazą do ustalania wynagrodzenia zasadniczego w 2014 roku jest kwota 3 612,51 PLN. Wartości mnożników zostały ustalone w Ustawie z dnia 27 lipca 2001 roku i wynoszą, w zależności od stanowiska, od 2,05 dla sędziego sądu rejonowego w stawce pierwszej do 3,23 dla sędziego sądu apelacyjnego w stawce dziesiątej.

Im wyższa ranga sądu, tym większy mnożnik. Dlatego najwyższe stawki zasadnicze dotyczą sędziów sądów apelacyjnych, najniższe natomiast – sądów rejonowych. Pensja zasadnicza sędziego sądu apelacyjnego może wynieść maksymalnie 11 668 PLN brutto miesięcznie. Sędziowie sądu okręgowego mogą otrzymać maksymalnie 10 549 PLN brutto, a sędziowie pracujący w sądzie rejonowym – 9 031 PLN brutto płacy zasadniczej.



Zgodnie z obowiązującymi przepisami od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpieczenie społeczne (ZUS). Oznacza to, że sędziowie zarabiający tę samą kwotę co przeciętny obywatel dostają „na rękę” znacznie więcej. Załóżmy, że osoba zatrudniona w przedsiębiorstwie otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 10 tys. PLN brutto. Pracownik otrzyma z tej kwoty 7 034 PLN netto – reszta potrącona zostanie na ZUS, Narodowy Fundusz Zdrowia (ubezpieczenie zdrowotne) i podatek dochodowy (PIT). Sędzia, który jako kwotę brutto wykazuje 10 tys. PLN dostanie faktycznie o ponad 1 100 PLN więcej, czyli 8141 PLN na rękę. Pozostała część jego płacy brutto przekazana zostanie tylko na NFZ i PIT.



Do wynagrodzenia zasadniczego sędziom dolicza się dodatek funkcyjny oraz dodatek za staż pracy. Od szóstego roku pracy pensja wzrasta o 5% kwoty zasadniczej, a za każdy kolejny rok o kolejny 1% zasadniczego wynagrodzenia. Maksymalny dodatek stażowy wynosi 20% płacy zasadniczej.

Dodatek funkcyjny jest obliczany na podstawie mnożników i zależy od kwoty bazowej służącej do ustalenia wynagrodzenia zasadniczego (przeciętne wynagrodzenie w II kwartale roku poprzedniego). W przypadku sądu apelacyjnego i okręgowego dodatek funkcyjny może wynieść nawet 110% kwoty bazowej. Najmniejszą kwotę dodatku funkcyjnego otrzymują sędziowie pracujący w sądach rejonowych. W przypadku pełnienia więcej niż jednej funkcji, sędziemu przysługuje wyłącznie jeden dodatek - ten o najwyższej wartości.



Sędziom przysługują także gratyfikacje jubileuszowe. Po dwudziestu latach pracy otrzymują nagrodę w wysokości 100% miesięcznego wynagrodzenia. Kolejne nagrody przyznawane są co pięć lat, ich wysokość za każdym razem rośnie, początkowo o 50 p.p.
Po 25 latach w sądownictwie przysługuje nagroda w wysokości 150% miesięcznej pensji, po 30 – 200%, a po 35 latach – 250%. Po czterdziestu latach pracy wzrost jest większy – sędzia ma prawo do nagrody w wysokości 350% miesięcznej pensji. Maksymalna wysokość gratyfikacji jubileuszowej może wynieść 400% wynagrodzenia miesięcznego (po czterdziestu pięciu latach pracy). Każde następne pięć lat pracy to nadal nagroda 400-procentowa.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2012 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie sędziów wahało się od 9,5 tys. PLN w sądach rejonowych do blisko 14 tys. PLN w sądach apelacyjnych. Natomiast sędziowie sądów okręgowych otrzymywali średnio ok. 12 tys. PLN miesięcznie.

Niesprawiedliwy system naliczania wynagrodzeń sędziów?

Wysokość wynagrodzeń sędziów nie podoba się Ministerstwu Finansów. Według tego resortu obecny system wynagradzania sędziów nie jest do końca sprawiedliwy, ponieważ pogłębia dysproporcje między zarobkami sędziów a przeciętnymi płacami w przedsiębiorstwach. Proponowane zmiany zakładają, że podstawą wynagrodzenia sędziów w 2015 roku będą stawki za 2014 rok powiększone w sposób kwotowy o wysokość wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale w ujęciu rok do roku (różnicę między przeciętnym wynagrodzeniem w II kwartale 2014 roku i II kwartale 2013 roku). W poniższej symulacji pokazano sposób obliczania wynagrodzeń w 2015 roku dla sędziego sądu rejonowego w I stawce awansowej dwoma sposobami: według obowiązujących przepisów i zgodnie z propozycją MF.

Załóżmy, że przeciętne wynagrodzenia obliczane byłyby według następujących wskaźników:

• przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2013 roku = 3 612,51
• przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2014 roku = 3 895,31 (wzięto pod uwagę poziom za I kwartał 2014 rok, ze względu na brak danych za II kwartał 2014 roku)
• mnożnik dla sędziego sądu rejonowego w I grupy awansowej = 2,05

Zgodnie z obecnymi przepisami wynagrodzenie sędziego sądu rejonowego w I stawce awansowej w 2015 roku obliczane byłoby w następujący sposób:

przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2014 roku x mnożnik = 3 895,31 x 2,05 = 7 985

Z kolei zgodnie z propozycją MF obliczane byłoby tak jak poniżej:
przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2013 roku x mnożnik
+ (przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2014 roku
- przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2013 roku)
= 3 612,51 x 2,05 + (3 895,31 – 3 612,51) = 7406 + 283 = 7 689

Powyższe obliczenia pokazują, że propozycja MF spowoduje obniżenie pensji zasadniczych sędziów. W naszym przykładzie zarobki te będą niższe o 296 PLN (7985 – 7689). To nie podoba się sędziom, którzy twierdzą, że doprowadzi to do stałego, sukcesywnego obniżania ich pensji w stosunku do średniego wynagrodzenia w kraju.

Według Stowarzyszenia Sędziów „Iustitia” projekt zmian sposobu wynagrodzenia sędziów jest niezgodny z Konstytucją, zgodnie z którą sędziom powinno się zapewnić warunki do pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi obowiązków.
Wprawdzie według nieoficjalnych informacji „Dziennika Gazety Prawnej” resort finansów zamierza zrezygnować z tej obniżki, jednak przedstawiciele Ministerstwa Finansów do tej pory nie odnieśli się do tych informacji, a projekt zmian nie został wycofany.

Środowiska sędziowskie musiały się już pogodzić z jedną zmianą, która zmniejszyła faktycznie otrzymywane przez nich pensje. To obniżenie wynagrodzenia sędziów przebywających na zwolnieniu lekarskim. Od 1. lipca 2014 r. za czas przebywania na zwolnieniu sędziowie dostają 80% pensji, zamiast dotychczasowych stu. Pełna wypłata chorobowego dla sędziów była wyjątkiem w polskim prawie, 80-procentowe wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy dotyczy wszystkich zatrudnionych na etacie.
Sędziowie, podobnie jak zwyczajni pracownicy, mają obecnie prawo do stuprocentowej wysokości wynagrodzenia chorobowego gdy nieobecność spowodowana jest wypadkiem przy pracy lub w drodze do i z pracy oraz chorobą zawodową.

Przeczytaj również o wynagrodzeniach sędziów i prokuratorów