Praca jednakowa lub jednakowej wartości
Aby móc zastanawiać się kto powinien jednakowo zarabiać należy najpierw określić co to znaczy. Kodeks pracy stanowi, iż pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę, lub pracę o jednakowej wartości, a pracami jednakowej wartości są prace, których wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odrębnych przepisach lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku (art. 183c).
W celu zdefiniowania pracy jednakowej należy odnieść się do orzecznictwa Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 18 września 2008 roku (sygn. akt II PK 27/08) SN stwierdził, iż „(…)prace jednakowe to prace takie same pod względem rodzaju, kwalifikacji koniecznych do ich wykonywania, warunków, w jakich są świadczone, a także – ilości i jakości”. Nie można tego jednak utożsamiać z pracą na takim samym stanowisku.
Opis pracy jednakowej wartości został zawarty we wskazanym wyżej przepisie, niemniej warto go uzupełnić. Kwalifikacje zawodowe należy odnieść bezpośrednio do konkretnego rodzaju pracy, jaki wykonuje dana osoba. Również doświadczenie powinno dotyczyć danego rodzaju pracy. Odpowiedzialność należy rozumieć jako typ konsekwencji, które może spowodować nieprawidłowe wykonywanie pracy danego rodzaju (np. rozstrój zdrowia) albo rodzaj sankcji, które mogą pracownika spotkać za niewłaściwe wykonywanie obowiązków (np. dyscyplinarne, odszkodowawcze). Jako wysiłek trzeba przyjąć ilość energii koniecznej do poświęcenia i stres towarzyszący wykonywaniu pracy, gdyż chodzi zarówno o wysiłek fizyczny jak i psychiczny.
Przyczyny różnicowania
Sam fakt różnej wysokości wynagrodzenia osób pracujących na tak samo nazywającym się stanowisku nie stanowi jeszcze naruszenia prawa. W razie sporu, to pracownik musi wykazać, że przyczyna zróżnicowania była niedozwolona. Jednak jeżeli pracodawca przewiduje „widełki” przy wynagrodzeniach, to musi być w stanie wykazać kryterium decydujące o wysokości wynagrodzenia- np. staż pracy, kwalifikacje czy doświadczenie. Decyzja pracodawcy w tej kwestii musi być przejrzysta i uczciwa.
Kodeks pracy wymienia niedozwolone przyczyny wyłącznie przykładowo. Należy do nich zaliczyć w szczególności płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną a także różnicowanie ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, albo pełny lub niepełny wymiar pracy.
Jednakowe wynagrodzenie
Wynagrodzenie, o którym mówią przepisy dotyczące równego traktowania powinno być rozumiane szeroko. Uwzględnić należy wszystkie składniki wynagrodzenia, a także inne świadczenia w formie pieniężnej lub niepieniężnej. Chodzi zatem zarówno o wynagrodzenie zasadnicze, przyznawaną premię, ale też o wysokość proponowanej odprawy podczas zwolnień grupowych czy chociażby opłacaną przez pracodawcę prywatną opiekę medyczną czy kartę benefitową.
Pracownik, który uważa, że został potraktowany niesprawiedliwie może skierować sprawę do sądu. Jeżeli wykaże, że przyczyna różnicowania jest nieuzasadniona, to może domagać się odszkodowania nie niższego niż minimalne wynagrodzenie za pracę, a sąd ma ponadto prawo wyrównać wysokość wynagrodzenia tego pracownika do poziomu wynagrodzenia osób wykonujących pracę jednakową albo jednakowej wartości.
