Ustalone kryteria nabycia premii
Jeżeli umowa o pracę lub dokumenty wewnątrzzakładowe ani praktyka pracodawcy nie wskazują na żadne warunki uprawniające do uzyskania dodatkowego świadczenia pieniężnego, mamy do czynienia z nagrodą (lub tzw. „premią uznaniową”). Ponieważ ani nabycie prawa do nagrody ani jej wysokość nie wynikają z żadnych dokumentów, pracownik nie ma roszczenia o jej wypłatę, dopóki nie zostanie mu formalnie przyznana.
Sprawa wygląda inaczej w przypadku premii tzw. „regulaminowej”. Jest to świadczenie, którego warunki nabycia oraz wysokość wynikają z dokumentów (np. umowy o pracę czy regulaminu wynagradzania). Pracownik nabywa prawo do otrzymania takiej premii poprzez samo spełnienie warunków określonych w umowie o pracę lub akcie wewnątrzzakładowym. Pracodawca nie podejmuje w takim przypadku decyzji o przyznaniu premii. Spełnienie przez pracownika ustalonych warunków oznacza, że pracodawca ma obowiązek wypłaty premii.
Precyzyjne i mierzalne kryteria
Może się zdarzyć, że warunki przyznania dodatkowej gratyfikacji są określone w sposób ogólny i nieprecyzyjny, po to by zapewnić pracodawcy jakiś element uznaniowości. Mgliste warunki premiowe są w praktyce bardzo często zarzewiem konfliktu na tle płacowym, zwłaszcza kiedy pracodawca rezygnuje z wypłat premii, choć pracownicy mogli sądzić że je otrzymają. Najczęściej w takiej sytuacji pracodawcy twierdzą, że nieprecyzyjne kryteria uniemożliwiają zakwalifikowanie danego świadczenia jako premii (roszczeniowej), lecz świadczą o nagrodzie (uznaniowej). Im bardziej precyzyjne (mierzalne) kryteria, tym większa szansa dla pracownika na udowodnienie, że dany bonus jest premią a nie nagrodą.
Nazwa bonusu jest bez znaczenia
Przy ocenie, czy dana gratyfikacja stanowi nagrodę czy premię nie ma znaczenia to, jak została nazwana w umowie czy regulaminie. Istotny jest jedynie charakter bonusu. Innymi słowy, czy istnieją kryteria jego przyznania oraz jak bardzo precyzyjne one są. Duże znaczenie ma również dotychczasowa praktyka pracodawcy. Powtarzalność pewnych zachowań może prowadzić do dorozumianego „uzupełnienia” pewnych niezapisanych warunków otrzymywania nagrody, zmieniając jej charakter z uznaniowej na regulaminową.
Planowane zmiany dotyczące premiowania pracowników
W projektowanym, nowym Kodeksie Pracy przewiduje się ograniczenie uznaniowości ruchomych elementów wynagrodzenia. Udział regularnych i powtarzalnych bonusów w wynagrodzeniu będzie limitowany do 25% wynagrodzenia zasadniczego. Celem proponowanej zmiany jest uniknięcie sytuacji, gdy pracodawca obiecuje pracownikom regularne premie, które formalnie są uznaniowe. Prowadzi to do uzyskania przewagi nad pracownikami poprzez wprowadzenie wśród nich stanu niepewności, czy otrzymają oni daną gratyfikację czy nie. A takie postępowanie pracodawców należy ocenić jako nieprawidłowe.
