(1723-1790), ekonomista i filozof XVIII wieku, nazywany „ojcem ekonomii”. W młodości pozostawał pod wpływem Francis Hutchesona oraz Davida Hume’a. Decydujący wpływ miał na niego okres po opuszczeniu Balliol College w Oxfordzie. W tym czasie rozpoczął publiczne wykłady pod patronatem Lord Kamesa. Wtedy też po raz pierwszy zainteresował się ekonomią i interpretacją jak to nazywał „wolności ekonomii”, którą potem zajął się w swoim największym dziele „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” („An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations”). Dzieło to stało się klasycznym manifestem przeciwko merkantylizmowi, który dominował wtedy w gospodarce zarówno Wielkiej Brytanii, jak i Ameryki. I choć nie został początkowo przyjęty z pełnym przekonaniem, do dziś jest uważany za klasyczne dzieło, w którym pojawiły się zalążki nowoczesnych teorii wynagradzania pracowników oraz wartości pracy.
Adam Smith nie przedstawił spójnej i kompletnej teorii wynagrodzeń, zaprezentował jednak zespół poglądów, które złożyły się na pierwsze kompendium teorii płacy.
Punktem wyjścia poglądów Adama Smitha na temat wynagrodzeń jest założenie, że znajdujący się w dyspozycji producenta kapitał stanowi zasób, z którego wypłacane są „zaliczki” pozwalające się utrzymać zatrudnionym robotnikom w czasie produkcji. Dzięki temu ustala się związek między żyjącymi z płac pracownikami, a środkami przeznaczonymi na ich opłacenie. Tak pojmowana relacja między kapitałem a pracą prowadzi Smitha do wniosku, że powiększanie się (akumulacja) kapitału wywołuje stały wzrost popytu na pracę. Zdaniem Smitha dopiero płaca, która stwarza możliwość założenia rodziny i posiadania potomstwa może być uznana za „naturalną”. Według Smitha mechanizm ustalania płac jest analogiczny do sposobu kształtowania się cen każdego innego towaru. Pracodawcy zgłaszają zapotrzebowanie na pracę tworząc popyt, zaś wszyscy zdolni do pracy robotnicy stanowią jej podaż. W wyniku interakcji podaży i popytu na pracę ustala się pewna płaca „rynkowa”, zwykle odbiegająca od płacy „naturalnej”.
Smith jako pierwszy zwraca uwagę na problem rynku pracy jako rynku pracodawcy, na którym będzie on mógł z większą siłą dążyć do leżącego w jego interesie obniżania płac.
Smith poddaje wnikliwej analizie strukturę płac, starając się dociec przyczyn ich zróżnicowania. Wymienia, a następnie poddaje analizie, pięć przyczyn, które jego zdaniem odgrywają największą rolę:
• cechy określonego rodzaju pracy, takie jak poziom trudności, wygoda wykonywania, warunki higieniczne, fizyczne niebezpieczeństwo, negatywna percepcja przez społeczeństwo;
• koszt zdobycia umiejętności niezbędnych do wykonywania danego zawodu;
• preferowanie przez pracowników stabilności płacy i zatrudnienia;
• skala odpowiedzialności, jaką jest obarczany pracownik;
• stopień pewności lub niepewności dochodów powiązany z danym zawodem.
Według Smitha te prace, których wykonywanie sprawia więcej „przykrości” będą opłacane lepiej niż te, z którymi wiąże się mniej negatywnych czynników. Równocześnie czynniki te stymulują przemieszczanie się pracowników między różnymi zawodami, prowadząc do doskonałej konkurencji na rynku pracy.
W swoich poglądach na temat płac Smith zwraca też uwagę na problem zarobków w sektorze publicznym. Ustalanie poziomu wynagrodzeń urzędników państwowych jest problematyczne, ponieważ urzędy nie podlegają presji mechanizmu rynkowego, tak jak prywatne przedsiębiorstwa. Smith stwierdza, że uzależnianie płac urzędników od generowanych przez nich wyników lub powiązania ich z stopniem „gorliwości” z jaką wykonują pracę nie może prowadzić do dobrych skutków.
Prace Adama Smitha miały wielki wpływ na późniejsze poglądy takich wielkich myślicieli jak John Stuart Mill, Ricardo Engels czy Marks. Do najważniejszych dzieł Smitha możemy zaliczyć “The Theory of Moral Sentiments” (1759) , “An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations” (1776), “Essays on Philosophical Subjects” (opublikowane pośmiertnie, 1795) oraz “Lectures on Jurisprudence” (także opublikowane pośmiertnie, 1976).
