Wynagrodzenie kobiet i mężczyzn w świetle statystyk i zdrowego rozsądku

Zobaczmy zatem jak problem różnicy w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn wygląda w praktyce. Mapą w naszej podróży będzie nowa, comiesięczna publikacja GUS o nazwie: Rozkład wynagrodzeń w gospodarce narodowej.

Pierwsze dane, która znajdziemy we wspomnianym opracowaniu dotyczą przeciętnego wynagrodzenia.

Powyższa tabela, oprócz tego jak różni się średnia i mediana wynagrodzenia, pokazuje, że faktycznie luka płacowa istnieje. Na wszelki wypadek dodam, że lukę płacową liczymy następującym wzorem: (wynagrodzenie mężczyzn – wynagrodzenie kobiet) / wynagrodzenie mężczyzn.
Powyższa luka, jest tzw. luką nieskorygowaną. W przypadku luki nieskorygowanej wszystkie pracujące kobiety i wszyscy pracujący mężczyźni liczeni są razem, bez uwzględnienia czy np. mają takie samo czy inne doświadczenie albo czy wykonują tą samą pracę czy nie. Wbrew pozorom, nie jest to złe założenie, bo w „idealnie równym” świecie, kobiety i mężczyźni powinni pełnić podobne role.

No to sprawdźmy, czy żyjemy w idealnym świecie?

Zgodnie z przewidywaniami, idealny świat nie istnieje. Kobiet na wyższych stanowiskach jest mniej. Sytuacja stanie się jeszcze bardziej wyraźna, jeżeli spojrzymy na spółki notowane na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Według raportu Sedlak & Sedlak (Wynagrodzenia Członków Zarządów w 2023) w spółkach GPW tylko 13% członków zarządów to kobiety, w radach nadzorczych zaś panie stanowią 19%.
Przy okazji widzimy, że źródła nieskorygowanej luki płacowej są dwa, działające równocześnie. Po pierwsze, kobiety na tych samych stanowiskach są gorzej wynagradzane niż mężczyźni (statystycznie). Po drugie, kobiety niestety „grzęzną” w strukturach organizacji i rzadziej docierają do wyższych, lepiej płatnych stanowisk (lepka podłoga, szklany sufit).
Wracając do reprezentacji kobiet w zarządach, złośliwi powiedzieliby, że może panie, po prostu nie są przygotowane do piastowania takich funkcji? Złośliwi nie mieliby racji. Jest wręcz odwrotnie. Kobiety w naszym kraju są lepiej wykształcone niż mężczyźni. W Polsce, w grupie wiekowej 30 do 34 lata 60% kobiet posiada wyższe wykształcenie. Wśród panów, ten odsetek wynosi jedynie 39% (Eurostat, 2024).

Pogodzeni z tym, że sprawiedliwości nie ma, wróćmy do statystyk dotyczących luki płacowej i spójrzmy, jak wygląda luka płacowa w poszczególnych kategoriach wiekowych.

Wydaje się, że luka płacowa związana jest z wiekiem, jednak zdaniem autora tekstu jest to pozorna obserwacja. Wynika to z dwóch przyczyn. Wynagrodzenia osób młodych, często dopiero rozpoczynających karierę, są niskie. Wiele z nich pracuje w oparciu o płacę minimalną. Trudno więc o rozwarstwienie zarobków. W przypadku osób najstarszych działa trochę inny mechanizm. Kobiety wcześniej mogą przejść na emeryturę. Panie, które są nisko wynagradzane chętniej skorzystają z tej możliwości i znikną z naszych statystyk. Kobiety o wysokim wynagrodzeniu, będą przez wysokie zarobki dłużej motywowane do pozostania na rynku pracy, a przez co również do pozostania w statystykach, które obserwujemy.

A jak sytuacja wygląda w branżach?

W Polskiej gospodarce znajdziemy branże o wysokiej luce płacowej, jak również o braku luki, ale też takie o nawet ujemnej (czyli kobiety zarabiają więcej). Część różnic tłumaczy wcześniej omówiony mechanizm: im niższe płace, tym niższa luka. Część różnic wynika ze specyfiki pracy. Są firmy, gdzie np. kobiety będą lepiej odnajdywać się na stanowiskach administracyjnych aniżeli wykonawczych (np. budownictwo).

Jak widać z tabeli, branże takiej jak informatyka i komunikacja czy działalność finansowa muszą zwiększyć swoje wysiłki dotyczące luki płacowej. Dla przypomnienia, wg. nadchodzącej dyrektywy problemem jest luka płacowa wynosząca co najmniej 5%, której pracodawca nie potrafi wyjaśnić w oparciu o obiektywne przyczyny. Stąd nie wymieniłem górnictwa, gdzie luka płacowa wynika z tego, że kobiety i mężczyźni wykonują inne prace. Praca bezpośrednio przy wydobyciu węgla zdominowana jest przez mężczyzn.


Mechanizm, że tam, gdzie wynagrodzenia są najniższe, tam najniższa jest luka płacowa zobaczymy też w statystykach regionalnych.

Trudno podejrzewać, że mieszkańcy jednego województwa są bardziej stronniczy niż innego. Różnice wyjaśnia więc nie tyle geografia co rynek pracy w regionie. Jaki przemysł dominuje i ogólnie jak wysokie są płace.

Podsumowanie

Na koniec chciałbym dodać, że szukając sprawiedliwości warto patrzeć nie tylko na kwotę wynagrodzenia, ale też przemyśleć kwestię wieku emerytalnego. Czy jeszcze uzasadniony jest niższy wiek emerytalny dla kobiet? Czy niższy wiek emerytalny powinien być związany z płcią, a nie np. posiadaniem dzieci? I czy niższy wiek emerytalny to korzyść, gdy weźmiemy pod uwagę to że wysokość emerytury zależy m.in. od stażu pracy?