Wynagrodzenia w zawodach po zamawianych kierunkach studiów – część I

Program zamawianych kierunków studiów został uruchomiony przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w październiku 2008 roku. Do roku 2013 na jego obsługę przeznaczono 1,5 miliarda PLN. Efektem realizacji założeń programu ma być wykształcenie dodatkowo kilkudziesięciu tysięcy specjalistów z dziedzin, na które rynek pracy zgłasza szczególne zapotrzebowanie. W samym roku akademickim 2009/2010 Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczy 370 milionów PLN na opłacenie przedsięwzięć związanych z programem. Ze środków tych zostanie zrealizowane 59 projektów na 42 uczelniach. Swoim zasięgiem obejmą one takie kierunki i specjalności jak:

• automatyka i robotyka,
  
• biotechnologia,
  
• budownictwo,
  
• chemia,
  
• energetyka,
  
• fizyka,
  
• informatyka,
  
• inżynieria materiałowa,
  
• inżynieria środowiska,
  
• matematyka,
  
• mechanika i budowa maszyn,
  
• mechatronika,
  
• ochrona środowiska,
  
• wzornictwo.

Studenci tych kierunków mogą liczyć na hojne stypendia, a także, zważywszy na sam powód uruchomienia projektu kierunków zamawianych, na mniejsze trudności w znalezieniu pracy niż absolwenci innych kierunków.
A skoro już mowa o pracy, to nie można pominąć kwestii zarobków. I właśnie o tym, na jakie wynagrodzenia mogą liczyć absolwenci kierunków zamawianych, traktuje niniejsze opracowanie. W części I skoncentrowano się na zawodach i stanowiskach związanych z czterema kierunkami: automatyką i robotyką, mechaniką i budową maszyn, biotechnologią oraz chemią.
Na wstępie koniecznie należy jednak zwrócić uwagę na kilka kwestii, kolokwialnie nazywanych „technicznymi”. Po pierwsze, trzeba pamiętać, iż duża część kierunków zamawianych to studia techniczne, inżynierskie i o podobnym profilu, a wykładane na nich przedmioty często się powtarzają. Dlatego też absolwenci różnych kierunków z puli zamawianych znajdują pracę w podobnych zawodach, nie rzadko na tych samych stanowiskach. W związku z tym warto uważnie przeczytać całe opracowanie, a nie tylko fragmenty poświęcone konkretnym kierunkom. Po drugie, artykuł nie obejmuje wszystkich możliwości pracy po danym kierunku, a tylko najpowszechniejsze stanowiska i te, dla których zebrano dane od wystarczająco licznej grupy osób. Skoncentrowano się również na stanowiskach, które mogą objąć absolwenci bądź osoby o niezbyt długim stażu. Po trzecie, warto przypomnieć, iż średnie wynagrodzenie w gospodarce narodowej wyniosło w 2008 roku 2 943,88 PLN. Dobrze mieć to na względzie przy ocenie, czy na danych stanowiskach zarabia się mało, dużo, czy też może w sam raz. Wszystkie stawki płac podane w artykule są kwotami brutto.

Automatyka i robotyka oraz mechanika i budowa maszyn

Absolwenci automatyki i robotyki znajdują pracę w instytutach naukowo-badawczych oraz ośrodkach badawczo-rozwojowych, wdrażających i projektujących najnowsze technologie. Miejsca pracy dla studentów tego kierunku czekają również w przemyśle budowy maszyn, elektrotechnicznym i elektronicznym. Stanowiska często zajmowane przez absolwentów tego kierunku to: robotyk, automatyk, konstruktor, inżynier procesu, inżynier (specjalista) utrzymania ruchu lub inżynier (specjalista) serwisu.
Część osób kończących studia z zakresu automatyki i robotyki rozpocznie swoją karierę jako przedstawiciele handlowi branży technicznej. Mogą oni liczyć na całkiem wysokie zarobki, zdecydowanie przekraczające średnią krajową. Mediana ich miesięcznego wynagrodzenia całkowitego to 4 900 PLN, z czego 3 900 PLN to płaca zasadnicza, a 1 000 PLN to premia. W zestawieniu zaprezentowanym na wykresie 1. zarobki przedstawicieli handlowych branży technicznej ustępują tylko płacy głównego technologa produkcji. Trzeba jednak pamiętać, iż zatrudnienie na tym ostatnim stanowisku musi by zazwyczaj poprzedzone kilkoma latami doświadczenia.



Stawki wynagrodzeń przedstawione na wykresie 1. wyliczono na podstawie danych z całej Polski. Ale oczywiście występują regionalne różnice, choćby pomiędzy poszczególnymi miastami. Bardziej szczegółowe dane w tym zakresie, w odniesieniu do dwóch stanowisk, zawiera tabela 1.



Warto zwrócić uwagę na płace specjalistów ds. badań i rozwoju we Wrocławiu. Są one zdecydowanie wyższe niż w Krakowie i Poznaniu. Co więcej – nawet w Warszawie zarabia się na tym stanowisku mniej niż we Wrocławiu. Odwrotnie jest z wynagrodzeniami na stanowisku specjalisty ds. technicznych i serwisu. We Wrocławiu są one najniższe spośród 6 wyszczególnionych miast, aż o 1 300 PLN mniejsze od płac w Warszawie.

Mechanika i budowa maszyn

Na absolwentów mechaniki i budowy maszyn praca czeka przede wszystkim w firmach produkcyjnych. W wielu przypadkach mają oni możliwość aplikowania na takie same stanowiska, jak osoby kończące automatykę i robotykę. Studenci po kierunku mechanika i budowa maszyn znajdują pracę przy procesach projektowania i wytwarzania różnorodnych maszyn oraz urządzeń. Bardzo często czuwają oni nad jakością produktów i sprawnym przebiegiem procesu produkcyjnego. Wiedza posiadana przez absolwentów tego kierunku jest również nieoceniona w zajęciach związanych z eksploatacją, konserwacją i reperacją mniej lub bardziej skomplikowanych urządzeń mechanicznych. Specjalistów z dziedziny mechaniki zatrudniają także firmy akredytacyjne i certyfikujące. Tak więc do stanowisk wyszczególnionych na wykresie 1. można dodać kolejne: mechanika maszyn i trzy związane z jakością – pełnomocnika do spraw jakości, specjalistę do spraw jakości i inżyniera do spraw jakości. Wynagrodzenia na tych stanowiskach zaprezentowano na wykresie 2.



Różnica w zarobkach inżyniera ds. jakości i mechanika maszyn wynosi 1 380 PLN. Jeszcze większa dysproporcja występuje miedzy płacami inżynierów ds. jakości z województwa mazowieckiego i mechaników z województwa śląskiego. Różnica w ich zarobkach wynosi 1 775 PLN. Więcej danych o wynagrodzeniach w wybranych województwach na stanowiskach mechanika maszyn i inżyniera do spraw jakości zebrano w tabeli 2.



Niezależnie, czy to w województwie dolnośląskim, łódzkim, mazowieckim, czy śląskim, mechanicy maszyn zarabiają poniżej średniej krajowej. Lepiej wiedzie się specjalistom do spraw jakości, których miesięczne wynagrodzenia wynoszą od 3 100 w województwie łódzkim do 4 100 w województwie mazowieckim.

Biotechnologia i chemia

Pod koniec 2008 roku przeprowadzono badanie zapotrzebowania gospodarki na absolwentów kierunków matematycznych, przyrodniczych i technicznych. Wyniki wskazują, że jest to specjalizacją o największym zapotrzebowaniu na rynku. Studenci, kończący studia na tym kierunku powinni szukać zatrudnienia w laboratoriach przemysłu spożywczego, kosmetycznego, farmaceutycznego i oczywiście biotechnologicznego. Praca na nich czeka również w prywatnych instytutach badawczych, laboratoriach ośrodków naukowych, a także przy udziale w badaniach klinicznych. Część absolwentów tego kierunku znajduje pracę w przedsiębiorstwach i organizacjach zajmujących się ochroną środowiska. Często zdarza się, iż biotechnolodzy pracują jako przedstawiciele medyczni koncernów farmaceutycznych. Informację o ich zarobkach przedstawiono kilka akapitów niżej, na wykresie 5. Z kolei na wykresie 3. zaprezentowano wynagrodzenia na czterech innych stanowiskach, związanych z biotechnologią.



Zdecydowanie najwięcej zarabiają osoby zatrudnione jako specjaliści ds. badań i rozwoju. Zarobki na tym stanowisku, jako jedyne spośród czterech zaprezentowanych na wykresie 3., przekraczają wartość średniej płacy w Polsce. W tabeli 3. podano informacje na temat tego, na jakie wynagrodzenia mogą liczyć specjaliści do spraw badań i rozwoju w wybranych województwach.



Najwyższe zarobki, przekraczające 5 000 PLN, czekają na specjalistów do spraw badań i rozwoju w województwie mazowieckim i dolnośląskim. Trzeba jednak zwrócić uwagę na bardzo dużą dysproporcję pomiędzy tymi i pozostałymi sześcioma województwami z tabeli 3. W Wielkopolsce zarobki na omawianym stanowisku są o jedną czwartą niższe niż na Mazowszu i Dolnym Śląsku, a w innych województwach nie przekraczają nawet 4 000 PLN.
Interesująco prezentuje się również zestawienie zarobków na stanowiskach związanych z biotechnologią w firmach polskich i zagranicznych, działających w Polsce. Dane na ten temat zawarto w tabeli 4.



W przypadku każdego ze stanowisk z tabeli 3., firmy zagraniczne płacą swoim pracownikom lepiej niż firmy polskie. Szczególnie duża róznica, sięgająca 1 825 PLN, dotyczy zarobków specjalistów ds. ochrony środowiska.

Chemia

Przed studentami chemii często otwierają się podobne możliwości rozwoju zawodowego, jak przed osobami kończącymi biotechnologię. Absolwenci kierunku chemia znajdują pracę w działach badawczo-rozwojowych ogromnych przedsiębiorstw przemysłu chemicznego, ale również w mniejszych firmach, działających w skali lokalnej. Kończący studia chemiczne są również zatrudniani w pracowniach eksperymentalnych. Z kolei chemicy z zacięciem pedagogicznym wiążą swoja karierę z zawodem nauczyciela. Tak więc analizując stanowiska pracy po kierunku chemia, należy do tych uwzględnionych już na wykresie 3. koniecznie dodać dwa inne: nauczyciel i laborant chemiczny.



Porównując wykresy 3. i 4. nietrudno dojść do wniosku, iż istnieją bardziej intratne ścieżki kariery niż w szkolnictwie. Swoją wysokością nie imponują również zarobki laborantów chemicznych. Są one minimalnie wyższe niż wynagrodzenia asystentów w działach badań i rozwoju polskich firm i aż o 1 420 PLN niższe niż place osób zajmujących to stanowisko w firmach z przewagą kapitału zagranicznego.

Chemicy, którzy dysponują umiejętnościami interpersonalnymi i cenią sobie kontakty z klientami, na pewno zrealizują się jako przedstawiciele handlowi firm chemicznych lub farmaceutycznych. Trzeba jednak pamiętać, iż niezwykle ważne jest to, co się sprzedaje. Porównanie z wykresu 5. powinno również zainteresować absolwentów biotechnologii, gdyż wielu z nich decyduje się na karierę przedstawiciela medycznego.



Wykres 5. jasno pokazuje, iż przedstawiciele medyczni zarabiają zdecydowanie więcej od handlowców z innych branż. Dotyczy to zarówno wynagrodzenia podstawowego, jak i premii. Warto przy tej okazji zwrócić uwagę na korzyści, jakie przynosi specjalizacja. Różnica w płacach przedstawicieli medycznych i branży technicznej jest stosunkowo niewielka, ale zarabiają oni zdecydowanie więcej niż przedstawiciele handlowi innych branż. Jest tak, gdyż od reprezentantów dwóch pierwszych grup zazwyczaj wymaga się specjalistycznej, często bardzo szczegółowej wiedzy, którą – jak widać – pracodawcy cenią.
Trzeba jeszcze pamiętać, iż przedstawiciel handlowy to zawód, w którym szczególnie liczy się skuteczność pracy. Najlepsi mogą liczyć na niezwykle wysokie zarobki. 10% najlepiej wynagradzanych przedstawicieli medycznych zarabia ponad 13 000 PLN. Wśród przedstawicieli branży technicznej płace najskuteczniejszych wynoszą ponad 11 100 PLN, a przedstawiciele handlowi innych branż mogą zarobić nawet ponad 8 000 PLN.

Podsumowanie

Absolwenci automatyki i robotyki oraz mechaniki i budowy maszyn, chcąc zarabiać jak najwięcej, powinni szukać pracy jako przedstawiciele handlowi branży technicznej lub inżynierowie produkcji. Ci, którzy zdobyli już pewne doświadczenie, mogą się również starać o posadę głównego technologa produkcji. Najniższe wynagrodzenia po tych kierunkach są związane ze stanowiskami asystentów i mechaników maszyn. Nie przekraczają one średniej krajowej płacy.
Pracodawcy najwyższe wynagrodzenia biotechnologom i chemikom zaproponują na stanowisku przedstawiciela medycznego. Szczególnie dobrze, w województwie mazowieckim i dolnośląskim, są również opłacani specjaliści do spraw badań i rozwoju. Na innych, uwzględnionych w artykule, stanowiskach absolwentom biotechnologii i chemii może być trudno zarobić równowartość średniej krajowej.