Ukraińcy na polskim rynku pracy

Profil Ukraińców

W przeciwieństwie do wcześniejszych emigrantów z Ukrainy, wśród fali uchodźców w roku 2022 przeważały kobiety i stanowiły one 94,3%, podczas gdy w roku 2018 było to 36,4%. Dla rynku pracy było to istotne gdyż polscy pracodawcy nastawieni byli przeważnie na zatrudnianie Ukraińców w zawodach „męskich” (np. pracownik produkcji, czy budowy).
Pod względem struktury wieku, rok 2018 i 2022 nie różniły się między sobą tak bardzo. Najliczniejszą grupą wiekową wśród Ukraińców w 2022 roku były osoby w wieku 36-45 lat. Stanowiły one 38% emigrantów, podczas gdy cztery lata wcześniej ta grupa wiekowa stanowiła 26,2% całości. W roku 2018 z kolei można było zaobserwować większy przypływ osób świeżo po ukończeniu uczelni wyższych, bądź z doświadczeniem zawodowym. Największą grupę stanowiły wtedy osoby w wieku 26-35 lat, która wyniosła 35,5% wszystkich Ukraińców. W roku 2022 grupa ta stanowiła 29%.
Pod względem poziomu wykształcenia w roku 2022 w porównaniu do 2018 prawie dwukrotnie wzrósł odsetek osób z wykształceniem wyższym. Z kolei procent osób z wykształceniem średnim znacznie spadł.

W roku 2022 wzrosła również liczba Ukraińców, którzy potrafili posługiwać się językiem polskim w przynajmniej przeciętnym stopniu w porównaniu do roku 2018. Spadł również odsetek osób, których znajomość języka polskiego była bardzo słaba, bądź w ogóle się nim nie posługiwali.

Ukraińcy na polskim rynku pracy po wybuchu wojny

Według danych z 06.09.2022 po wybuchu wojny 5,95 mln Ukraińców przyjechało do Polski, z czego 430 000 znalazło zatrudnienie. Późniejsze dane z 13.10.2022 pokazują, że od 24.02.2022 do Polski przybyło prawie 7 mln Ukraińców, natomiast ponad 5,2 mln powróciła do swojej ojczyzny. Patrząc na stopę bezrobocia, w lutym 2022 roku wynosiła ona 5,5%. W marcu i kwietniu spadła już do poziomu 5,4% i 5,2%. Nie powinno się jednak zakładać, że spadek ten związany był głównie z napływem nowych pracowników. Według raportu Grant Thornton i Element w Polsce w kwietniu 2022 roku powstało 308 000 nowych ofert pracy. Było to 9% więcej niż w roku 2021 i aż 117,9% więcej niż dwa lata wcześniej. Jak więc można zauważyć, polski rynek pracy stale się rozwija, choć eksperci mówią, że musi jeszcze nabrać rozpędu po zahamowaniu spowodowanym pandemią. Ekspertka rynku pracy Dorota Siedziniewska-Brzeźniak wskazuje również na fakt, że Ukraińcy zatrudniani byli często na stanowiskach, które nie cieszyły się dużym zainteresowaniem ze strony Polaków. Zaznaczyła, że takie rozwiązanie jest korzystne dla polskiej gospodarki, a bez pracowników zza granicy wiele stanowisk pozostałaby pustych, zwłaszcza że pod koniec kwietnia 2022 roku było około 650 000 wakatów.

Ukraińcy szukając pracy w Polsce często również decydowali się na pierwszą dostępną ofertę, aby nie pozostać bez pieniędzy. Przez ten fakt, wielu wykwalifikowanych pracowników znalazło zatrudnienie w prostych rolach (praca produkcyjna, pomoc kuchenna). Do branż, które chętnie przyjmowały obywateli Ukrainy jako pracowników zaliczyć można: logistykę, produkcję, hotelarstwo, gastronomię, czy rolnictwo. Wykwalifikowani Ukraińcy mogli znaleźć zatrudnienie w pracach związanych z ich wykształceniem, czy doświadczeniem zawodowym, choć nie było to dane wszystkim takim osobom. Praktycznie wszyscy specjaliści z branży IT i połowa lekarzy znalazła pracę w zawodzie. Pozostała połowa została zatrudniona głównie jako pielęgniarki, czy ratownicy medyczni, a także handlowcy. 1/3 pracowników sektora edukacji również dostała pracę związaną z ich wcześniejszym doświadczeniem. Jedynie 1/7 wykwalifikowanych specjalistów nie musiała zmieniać rodzaju wykonywanej pracy, a w przypadku ratowników medycznych i pielęgniarek liczba ta była praktycznie zerowa. Największą grupą, gdzie Ukraińcy znaleźli zatrudnienie był sektor usług (włącznie z hotelarstwem i gastronomią), gdzie dołączyła połowa z nich.

Obecnie coraz więcej emigrantów stara się o zatrudnienie związane ze swoim wykształceniem, bądź wcześniej wykonywaną pracą. Co prawda praca na stanowiskach specjalistycznych ze słabą znajomością języka polskiego może stanowić problem, jednak jak podaje badanie EWL, 47% Ukraińców potrafi porozumiewać się w naszym języku w stopniu komunikatywnym, a 54% się go uczy. Dodatkowo 68% Ukraińców powiedziało, że regularnie używa swojego ojczystego języka w miejscu pracy, co ma najpewniej związek z obecnością ukraińskich kierowników w wielu firmach posługujących się oboma językami. To sprawia, że pracownikom z Ukrainy łatwiej jest wdrożyć się w pracę i uzyskać pomoc, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Jeszcze przed wybuchem wojny, jak podaje raport Personnel Service, większość Ukraińców zarabiała poniżej 4 000 PLN netto miesięcznie. 10% zadeklarowało zarobki wyższe niż 6 000 PLN. Większości Ukraińców udawało się przeznaczać na wydatki na życie do 500 PLN miesięcznie, prawie 30% wydawało między 500 a 1 000 PLN, natomiast co dziesiąty przeznaczał na to od 1 000 PLN do 2 000 PLN. Dane te mogą wydawać się niskie, ale należy zwrócić uwagę na fakt, że 58% z ankietowanych otrzymało od pracodawcy mieszkanie, 38% miało zagwarantowany transport do miejsca pracy, a 30% otrzymało pomoc jeśli chodzi o wyżywienie. Ukraińcy często również wysyłali część swoich zarobków krewnym, którzy pozostali w ojczyźnie. Z danych agencji analitycznej Gremi Personal wynika, że tak postępowało ¾ Ukraińców. Wśród wszystkich z nich 35,4% przekazywała ponad połowę wypłaty, a 39,1% mniej niż połowę.

Przyszłość pracowników z Ukrainy

Z danych z 06.09.2022 wynika, że prawie połowa uchodźców powróciła na Ukrainę. Wśród nich znalazło się stosunkowo wielu mężczyzn, co zmniejszyło już i tak małą grupę emigrantów płci męskiej. Dodatkowo dla części Ukraińców Polska nie była docelowym miejscem pobytu, a jedynie punktem pośrednim. Jedynie 21% uchodźców powiedziała, że zamierza zostać w Polsce na stałe, bądź na kilka lat po zakończeniu wojny. Dla porównania 34% powiedziało, że zamierza wyjechać do innego kraju, bądź na Ukrainę jak najszybciej. Decyzje o wyjeździe przyspieszyły rosnące koszty życia. Jeszcze kilka lat temu praca w Polsce była dla Ukraińców „bardziej opłacalna”. Szacowane średnie koszty życia dla jednej osoby w Polsce wynoszą 1 153 EUR/mies., podczas gdy w Niemczech jest to 2 189 EUR/mies. Większą atrakcyjność zachodnich sąsiadów można dostrzec, kiedy spojrzy się na średnie miesięczne zarobki Ukraińców w obu krajach. Po przewalutowaniu na Euro, średnie miesięczne zarobki netto Ukraińców w naszym kraju wyniosły 541 EUR, podczas gdy w Niemczech kwota ta była prawie trzy razy większa i wyniosła 1 467 EUR. Jeśli więc sytuacja gospodarcza w naszym kraju nie będzie się zmieniać, możliwe jest, że zobaczymy większą ilość pracowników wyjeżdżających za granicę w poszukiwaniu zatrudnienia.