Jak wynagradzać za efekty?
Krótki przewodnik po systemach płacowych

Wynagradzanie za efekty, zarówno indywidualne, jak i zespołowe, generalnie pozytywnie wiąże się z jakością pracy (Garbers, Konradt, 2014; Cerasoli, Nicklin, Ford, 2014; Chen i in., 2023; Nyberg i in., 2018). Jak jednak wybrać formę wynagradzania za efekty? Nie jest to łatwe z wielu powodów. Po pierwsze nie jest jasne, dlaczego wynagradzanie za efekty oddziałuje na pracowników. Najpopularniejszym, jak się wydaje, mechanizmem tłumaczącym, czemu wynagradzanie za efekty może poprawiać jakość pracy, jest odwołanie się do zwiększonej motywacji. Motywację rozumiem tutaj jako wewnętrzną, nieobserwowalną siłę, która odpowiada za podejmowanie określonych zachowań w pracy oraz determinuje ich kierunek, intensywność i czas trwania (Van Iddekinge, Aguinis, Mackey, DeOrtentiis, 2018). Zatem wynagradzając za określone, jasno ustalone efekty ukierunkowujemy pracownika na realizację oczekiwanych działań, skłaniając go do ich wykonywania przez odpowiednio długi czas oraz do wykonywania tych zadań z odpowiednią intensywnością. Co za tym idzie, jakość pracy w firmie powinna wzrastać. Jednak podnoszenie motywacji to nie jedyny sposób, w jaki płaca za wyniki może oddziaływać na efektywność firmy. Równie ważny jest tzw. efekt sortowania czy też selekcji poprzez wynagrodzenie (ang. sorting effect), który wpływa nie na to, jak bardzo zmotywowani są pracownicy, ale na to, kto w firmie pracuje (Lazear, 2000; Cadsby, Song, Tapon, 2007). Efekt ten działa na dwa sposoby. Z jednej strony przyciąga z rynku pracy najlepszych pracowników, którzy zwykle oczekują, że ich wysokie kompetencje zostaną docenione i dostrzegają, że w firmie wynagradzającej za efekty ich zarobki będą wyższe niż w systemie stałej miesięcznej pensji. Z drugiej strony efekt selekcji prowadzi do „wypychania” z firmy mniej efektywnych pracowników, którzy zauważają, że skoro firma premiuje wyniki, a oni nie osiągają satysfakcjonujących rezultatów, to ich wynagrodzenie będzie niższe niż w przypadku pracy za stałą miesięczną pensję.