Wynagrodzenia w polskim górnictwie

Kontrowersje wokół wynagrodzeń w branży górniczej w Polsce nie mają końca. Nie ulega wątpliwości, że warunki pracy zatrudnionych w tym sektorze są wyjątkowo ciężkie. Jednak pracownicy górnictwa otrzymują liczne przywieje, których pozazdrościć mogą zatrudnieni w innych branżach. Te związane z wynagrodzeniami to m.in.: premie i nagrody (otrzymywane bez rozkładania na raty, nawet jeśli firma przynosi straty), 14 pensji w ciągu roku czy 8 ton darmowego węgla. Z przepisów Karty Górnika, wynikają również różnego rodzaju przywileje związane ze stażem pracy w tej branży. Między innymi jest to dodatek zwiększający miesięczne wynagrodzenie za czas przepracowany pod ziemią: od 20% pensji wypłacane od drugiego miesiąca pracy pod ziemią do 60% dla tych, którzy zjeżdżają do pracy pod ziemię stale od 15 lat. Do tego dochodzą nagrody jubileuszowe za przepracowanie kolejnych okresów. I tak, na 15. rocznicę zatrudnienia górnik dostaje nagrodę w wysokości 75% miesięcznego wynagrodzenia, za 20 lat pracy – 100%, a aż do czterech miesięcznych pensji po 50 latach pracy.

Rentowność polskiego górnictwa

Od lat górnictwo kojarzone było głównie z brakiem rentowności, stratami i wysokimi dopłatami rządowymi. Czy rzeczywiście tak jest? Z najnowszych danych Agencji Rozwoju Przemysłu wynika, że w 2017 roku branża ta w końcu była rentowna, a jej wyniki finansowe były najlepsze od lat. Wskaźnik EBITDA osiągnął wartość 6 mld 673 mln PLN, wobec niespełna 2,9 mld PLN rok wcześniej. Należy mieć jednak na uwadze, że w 2015 roku strata sektora węglowego netto przekraczała 4,5 mld PLN. Rok 2016 również przyniósł stratę netto rzędu 3,6 mln PLN i stratę na sprzedaży węgla w wysokości 666 mln PLN. Górnictwo węgla kamiennego wypracowało w 2017 roku zysk netto wynoszący ponad 3,6 mld PLN, zarabiając średnio ok. 40 PLN na każdej sprzedanej tonie węgla.

Warto dodać, że zatrudnienie w tym sektorze systematycznie spada - na koniec 2017 roku wyniosło 129,2 tys., w 2016 - 135,3 tys., a w 2015- 145,9 tys. osób.

„Średnia płaca” – zarobki niczym w IT

Statystyki podawane przez GUS pokazują, że średnie płace w górnictwie zdecydowanie przekraczają średnią krajową. Dla przykładu, w 2017 roku średnia krajowa wyniosła 4 530 PLN przy średniej dla górnictwa wynoszącej 7 180 PLN. Co ciekawe, górnictwo i wydobywanie jest drugą najlepiej opłacaną branżą w Polsce. Ustępuje tylko branży IT, w której średnia płaca w 2017 roku wyniosła 7 885 PLN. Należy jednak mieć na uwadze, że średnią dla górnictwa mocno zawyżają pensje kadry kierowniczej (o czym poniżej) - osób pracujących w biurach, administracji i zarządach. W 2016 roku dynamika wynagrodzeń znacznie spadła, a w latach 2016-2017 wyniosła blisko 6%.

Grudzień co roku rekordowy

Warto mieć również na uwadze, że dane roczne, jakie przytoczyliśmy powyżej, nie dają pełnego obrazu płac w tej branży. Ze względu na liczne dodatki, wynikające z Karty Górnika, w grudniu pracownicy sektora wydobywczego mogą cieszyć się dodatkowymi wypłatami okazjonalnymi. Jest to czas, kiedy w górnictwie wypłaca się wszelkiego rodzaju dodatki, nagrody czy deputaty.

Zarobki w zawodach

Dane dotyczące średnich zarobków w sektorze nie dają oczywiście informacji o faktycznych przychodach osób pracujących w tej branży. Wynagrodzenia znacznie różnią się na poszczególnych stanowiskach. Szczegółowej analizy płac w górnictwie dokonaliśmy na podstawie bazy danych Głównego Urzędu Statystycznego, zebranej podczas cyklicznego badania wynagrodzeń według zawodów. Baza pochodzi z badania przeprowadzonego przez GUS w październiku 2016 roku. W wyliczeniach uwzględnione są w odpowiedniej proporcji dodatkowe roczne wypłaty z zysku, trzynaste pensje, dodatkowa wypłata z okazji Barbórki (tzw. czternastka), nagrody regulaminowe i uznaniowe oraz inne dodatki (np. deputat węglowy).

Z danych wynikają duże rozbieżności w zarobkach na poszczególnych stanowiskach. Przykładowo, mediana zarobków robotnika górniczego dołowego w 2016 roku wyniosła 3 665 brutto miesięcznie, z kolei górnika strzałowego - 8 317 PLN brutto miesięcznie.

Sektor publiczny vs sektor prywatny

Odwrotnie niż ma to miejsce w większości branż, w górnictwie sektor publiczny opłaca hojniej swoich pracowników niż sektor prywatny. W przypadku tej sekcji, co roku wynagrodzenia w sektorze publicznym są wyższe od sektora prywatnego.

Zarobki prezesów

To co ma wpływ na zawyżanie średniej dla całej branży to wysokie zarobki prezesów największych spółek. Dla przykładu warto przytoczyć np. zarobki zarządu jednej z największych grup górniczych w Polsce. W Jastrzębskiej Spółce Węglowej (JSW) zapisane w statucie wynagrodzenie prezesa wynosi 60 tys. PLN, a jego zastępcy 50 tys. PLN brutto miesięcznie. Są to kwoty nie obejmujące dodatków i premii.