Na podstawie kształtowania się bezrobocia i inflacji w Wielkiej Brytanii w latach 1861 – 1957, A.W. Phillips wykazał ujemną zależność między tymi dwoma wskaźnikami. Większe bezrobocie oznaczało niską inflację, niskie bezrobocie równało się z wysoką inflacją.
Krzywa Phillipsa
Źródło: https://monitorfx.pl/krzywa-phillipsa/
Twórcami naturalnej stopy bezrobocia byli M. Friedman i E.S. Phelps. Zgodnie z tą teorią, bezrobocie naturalne to bezrobocie, które występuje w stanie równowagi rynku pracy. Na ten rodzaj bezrobocia zmiany w globalnym popycie na towary i usługi nie mają wpływu. Bezrobocie naturalne wiąże się z niedoskonałością rynku pracy. Literatura przedmiotu traktuje je jako połączenie bezrobocia frykcyjnego (bezrobocie krótkookresowe związane ze zmianą lub poszukiwaniem nowej pracy, a także wynikające ze zmiany miejsca zamieszkania) i bezrobocia strukturalnego (niedopasowanie podaży pracy i popytu na pracę).
Przechodząc do meritum - zgodnie z teorią NAIRU, czyli Non-Accelerating Inflation Rate of Unemployment (stopa bezrobocia nieprzyspieszająca inflację), istnieje taki poziom bezrobocia, który stabilizuje dynamikę procesów inflacyjnych. Co to właściwie oznacza? Przy stopie bezrobocia NAIRU ceny nie ulegają zmianom (ceteris paribus). Przez wielu ekonomistów jest ona również traktowana jako naturalna stopa bezrobocia.
Literatura przedmiotu wyróżnia dwa rodzaje bezrobocia NAIRU:
- NAIRU krótkookresowa – stopa bezrobocia, która ma miejsce w danym okresie stabilizowania inflacji. Na jej wysokość ma wpływ wiele czynników (histereza bezrobocia – czyli okres pozostawania na bezrobociu przez co najmniej 12 miesięcy w przeciągu ostatnich 2 lat, wstrząsy podażowe, oczekiwania inflacyjne). W związku z tym charakteryzuje się zwiększoną wahliwością. Zależy ona również od wysokości NAIRU długookresowego.
- NAIRU długookresowa – wysokość stopy bezrobocia po dostosowaniu się gospodarki do szoków podażowych, a także długookresowych efektów polityki monetarnej.
Teoria stopy bezrobocia NAIRU jest powiązana z teorią naturalnej stopy bezrobocia poprzez brak wpływu czynników o charakterze popytowym na wysokość bezrobocia. Obie teorie zakładają również, że rzeczywista stopa bezrobocia w długim okresie powraca do poziomu bezrobocia naturalnego/bezrobocia NAIRU.
Różnią się one natomiast tym, że teoria naturalnej stopy bezrobocia równoważy rynek pracy. Stopa bezrobocia NAIRU z kolei zapewnia równowagę między docelową płacą realną robotników a możliwą do realizacji płacą wyznaczoną przez wydajność pracy i wielkość narzutu cenowego przedsiębiorstw (Roszkowska, 2013).
W jaki sposób kształtowanie się stopy bezrobocia w stosunku do stopy bezrobocia NAIRU wpływa w takim razie na wynagrodzenia pracowników? Otóż wyróżnia się trzy przypadki:
- Stopa bezrobocia jest niższa niż stopa bezrobocia NAIRU – zwiększa się presja pracowników na podniesienie poziomu płac, co wpływa na wzrost stopy inflacji.
- Stopa bezrobocia jest wyższa od stopy bezrobocia NAIRU – akceptowane są niższe płace, co w konsekwencji oddziałuje na spadek inflacji (deflacja).
- Stopa bezrobocia jest taka sama jak stopa bezrobocia NAIRU – ceny nie zmieniają swojej wielkości.
Uszczegóławiając, do czynników wpływających na wysokość płac realnych i wysokość bezrobocia NAIRU należą:
- Wysokość bezrobocia – im większa stopa bezrobocia, tym oczekiwania na wzrost płac są mniejsze.
- Poziom wydajności pracy – im większy poziom wydajności pracy, tym płace realne są wyższe.
- Wysokość zasiłków dla osób bezrobotnych – wyższe zasiłki wpływają na dłuższy okres ich pobierania i dłuższe bezrobocie. Taka sytuacja oddziałuje na większe oczekiwania płacowe.
- Intensywność poszukiwań pracy przez osoby bezrobotne – w sytuacji gdy intensywność poszukiwania pracy jest wysoka, oferty pracy znikają bardzo szybko, a konkurencja wśród kandydatów jest bardzo wysoka. Wpływa to na obniżenie oczekiwań związanych z płacą.
- Niedopasowanie strukturalne podaży pracy i popytu na pracę – im stopień niedopasowania jest wyższy, tym większe są oczekiwania płacowe.
- Rola państwa – im większa ochrona pracowników wynikająca z ustawodawstwa, tym żądania płacowe są wyższe.
- Pozycja związków zawodowych – im większy ich wpływ, tym oczekiwania płacowe są wyższe.
Podsumowując, to, w jaki sposób kształtuje się stopa bezrobocia NAIRU, ma silny wpływ na kształtowanie się płac na danym rynku. Państwa powinny skupiać się na obniżaniu bezrobocia NAIRU. Ich działania powinny koncentrować się na wprowadzaniu reform strukturalnych rynku pracy ukierunkowanych na jego dostosowanie do podaży pracy. Przykładowo, działaniami tymi mogą być: poprawa pośrednictwa na rynku pracy, akcje informacyjne, aktualizacja systemu edukacyjnego do potrzeb gospodarki i rynku pracy.
