Płaca minimalna - dynamika

Płaca minimalna w Polsce została po raz pierwszy wprowadzona 1 kwietnia 1956 roku. Wówczas jej wysokość wynosiła 500 złotych. Do 1977 roku płaca ta stanowiła gwarantowany wszystkim pracownikom poziom łącznego wynagrodzenia w pełnym wymiarze pracy. W okresie od 1977 do 1981 roku poziom płacy minimalnej miał głównie na celu budowanie tabel stawek wynagrodzenia. Co więcej, był ustalany jako minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego w najniższej kategorii zaszeregowania. Natomiast od 1982 do 1986 roku normowano poziom płacy minimalnej i wysokość najniższej stawki wynagrodzenia zasadniczego w najniższej kategorii zaszeregowania. Od lipca 1986 roku do sierpnia 1990 roku poziom wynagrodzenia minimalnego stanowił tym samym najniższą stawkę płacy zasadniczej w najniższej kategorii zaszeregowania. W tamtym czasie, to rozwiązanie sprawiało, że każde podniesienie poziomu minimalnego wynagrodzenia powodowało również wzrost pensji dobrze zarabiających pracowników. Taka sytuacja miała miejsce ponieważ najniższa stawka służyła do tworzenia tabeli płac dla wszystkich zatrudnionych. Z tego założenia wycofano się 1 września 1990 roku. Wówczas została przyjęta nowa zasada funkcjonowania płacy minimalnej. Stawka ta nie była zależna od kwalifikacji i zaszeregowania pracowników.

Do 1990 roku wysokość płacy minimalnej była ustalana przez Radę Ministrów na drodze uchwały. Następnie do 1998 roku jej poziom określał w swoich rozporządzeniach Minister Pracy i Polityki Socjalnej. Do końca 2002 roku obowiązek ten przejął Minister Pracy.

Obecnie, w naszym kraju, poziom minimalnego wynagrodzenia gwarantuje ustawa zasadnicza. Jest to jedyny element dotyczący płac, który został wymieniony w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Konstytucja stanowi, że „minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa”. Obecnie obowiązującym aktem jest ustawa z dnia 10 października 2002 roku o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Określa ona sposób wyliczania wzrostu płacy minimalnej. Jej wysokość wzrasta w danym roku w stopniu nie niższym niż prognozowana inflacja oraz jest powiększona o 2/3 procentowego wzrostu PKB. Ta zasada ma obowiązywać do momentu, gdy wysokość minimalnego wynagrodzenia osiągnie 50% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Kwota płacy minimalnej jest określana na drodze negocjacji Komisji Trójstronnej do Spraw Społeczno-Gospodarczych, w skład której wchodzą przedsiębiorcy, związki zawodowe i rząd. Ponadto, przy ustalaniu wysokości minimalnego wynagrodzenia, bierze się pod uwagę wiele czynników, takich jak np.:

• poziom inflacji z roku poprzedniego,
• prognozę inflacji oraz wysokość przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej,
• wysokość przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym kwartale roku, w którym odbywają się negocjacje,
• informację o wydatkach gospodarstw domowych w poprzednim roku,
• odsetek dochodów z pracy najemnej oraz średnią liczbę osób na utrzymaniu takiego pracownika w roku poprzednim,
• wysokość przeciętnych wynagrodzeń w roku poprzednim, według rodzajów działalności,
• informację o poziomie życia, w podziale na grupy społeczne,
• informację o warunkach gospodarczych państwa (np. wysokość budżetu),
• wskaźnik realnego prognozowanego wzrostu PKB.

Czy się stoi czy się leży tysiąc złotych się należy

Od 1956 do 1977 roku minimalne płace nominalne wzrosły prawie trzykrotnie, z 500 do 1 400 złotych. Kwotowo był to wysoki przyrost jednak realna siła nabywcza płacy minimalnej praktycznie nie zmieniła się. Od 1978 do 1980 roku poziom cen był umiarkowany, ich wzrost nie przekroczył 10% rocznie. Wówczas zanotowano wzrost wynagrodzenia minimalnego, które w 1980 roku wyniosło 2 000 złotych. Już w 1981 roku odnotowano inflacje galopującą (21%), w tym roku podniesiono również płace minimalną o 400 złotych. W 1982 roku wynagrodzenie minimalne zostało podniesione dwukrotnie. Wpływ na to miała wysoka inflacja, przekraczająca 100%. W ciągu roku płaca minimalna wzrosła z 2 400 do 5 400 złotych. Następne podwyżki stawki minimalnej zanotowano dopiero pięć lat później, w 1987 roku. Głównym powodem wzrostu znowu była wysoka inflacja. W 1989 roku wystąpiła hiperinflacja. Od stycznia 1988 roku do października 1989 roku wysokość płacy minimalnej wzrosła ponad czterokrotnie – z 9 000 do 38 000 złotych brutto miesięcznie. Dodatkowo trzeba mieć na uwadze, że w czasie PRL-u podawane statystyki były niejednokrotnie zmanipulowane przez władzę. Rzeczywista skala inflacji mogła być o wiele wyższa, obecnie jest ona trudna do oszacowania.

Bez pracy nie ma kołaczy – płaca minimalna a wolny rynek

W 1990 roku inflacja w Polsce osiągnęła rekordowy poziom, co miało przełożenie na wysokość płacy minimalnej, która wówczas została podniesiona trzykrotnie w ciągu jednego roku. Były minister finansów, prof. Jerzy Osiatyński wskazał przyczynę takiego stanu. Twierdził, że "Zasoby gotówki, którymi dysponowały zarówno gospodarstwa domowe jak i przedsiębiorstwa były dużo wyższe niż podaż dóbr konsumpcyjnych, inwestycyjnych i zaopatrzeniowych". Dodał też, że: "Ponadto kurs złotego do walut został określony na bardzo niskim poziomie, wobec czego dewaluacja działała bardzo silnie na podrożenie importu". Wysokie, nieregulowane przez państwo, ceny dóbr importowanych wpływały na poziom inflacji, ona z kolei miała przełożenie na wzrost wynagrodzeń. Na początku lat 90., przed denominacją poziom płacy minimalnej był podwyższany kilkukrotnie w ciągu roku. Pomimo wyraźnego spadku wielkości inflacji w 1991 roku, wzrost cen był nadal dotkliwy dla najbiedniejszych. W maju 1992 roku wynagrodzenie minimalne w Polsce wyniosło 1 mln złotych. Zaledwie w ciągu dwóch lat stawka minimalna została podwojona. Polacy zarabiali miliony. W październiku 1994 roku wynagrodzenie minimalne wynosiło już 2 400 000 złotych. Jednak siła nabywcza tych pieniędzy była stosunkowo niewielka. W Polsce przeprowadzono więc reformę – denominację złotego.



Po denominacji, od 1 stycznia 1995 roku, wynagrodzenie minimalne w Polsce zostało ustalone na poziomie 260 PLN brutto miesięcznie. W tymże roku wysokość płacy minimalnej była podnoszona jeszcze trzy razy (w kwietniu, lipcu i październiku) i pod koniec roku osiągnęła 305 PLN. W styczniu 1996 roku ponownie podniesiono stawkę minimalną do 325 PLN. Do 1999 roku utrzymywała się kilkunastoprocentowa inflacja. W tym okresie systematycznie podnoszono płacę minimalną, nawet kilka razy rocznie. Najwyższy wzrost realny i nominalny nastąpił właśnie w 1999 roku. Co ciekawe, dynamika wynagrodzeń realnych (r/r 35,5%) była wyższa niż dynamika nominalna (r/r 30%). Sytuacja ta miała miejsce ze względu na spadek inflacji w 1999 roku w stosunku do 1998 i 1997 roku. Wynagrodzenie minimalne podwyższono o 150 PLN, gdyż spodziewano się, że poziom inflacji będzie się utrzymywał. Nieoczekiwany spadek spowodował, że dynamika realnych wynagrodzeń w stosunku rocznym była ponadprzeciętna. Do końca 2003 roku zarówno dynamika płacy minimalnej jak i inflacja utrzymywały się na umiarkowanym poziomie.

Pieniądze szczęścia nie dają – dopiero zakupy

W momencie wejścia do UE wysokość płacy minimalnej w Polsce wynosiła 824 PLN brutto miesięcznie. Obecnie (2015 rok), po jedenastu latach jest ona ponad dwa razy wyższa i wynosi 1 750 PLN. Co więcej, na przestrzeni tych lat poziom średniorocznej inflacji nie przekroczył 5%. Oznacza to, że realne wzrosty wynagrodzeń rok do roku były wysokie. Siła nabywcza pracownika, który otrzymuje stawkę minimalną zwiększyła się. Najwyższa dynamika wynagrodzeń realnych była w 2008 i 2009 roku, kolejno 18,3% oraz 14,1%. W 2008 roku płaca minimalna osiągnęła tak wysoki wzrost za sprawą dwustronnego porozumienia pomiędzy rządem Jarosława Kaczyńskiego a NSZZ „Solidarność”. Natomiast w 2009 roku, zwiększenie płacy minimalnej było wynikiem propozycji rządu pod przewodnictwem Donalda Tuska, który optował za zwiększeniem minimalnych wynagrodzeń nominalnych o niespełna 7%. W wyniku późniejszych ustępstw, podczas kolejnych negocjacji, nominalny i realny wzrost stawki minimalnej był dwukrotnie wyższy od zamierzonego. W 2015 roku, według prognozy NBP, poziom inflacji ma wynieść -0,4%. Czyli dynamika realnej płacy minimalnej osiągnie prawdopodobnie w tym roku 4,2%.