Związki zawodowe wobec polityki płac w okresie transformacji

Celem opracowania jest właśnie przedstawienie wpływu związków zawodowych na kształtowanie płac w okresie transformacji ustrojowej w latach 1990-1997. Prezentacja różnych form działalności i różnych metod nacisku na rząd oraz pracodawców pozwoli nam ukazać, w jakim stopniu związki zawodowe przyczyniły się do zmiany koncepcji polityki płac, zasad wynagradzania lub wzrostu płac. Zaprezentowano działania dwóch najliczniejszych związków zawodowych - Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ) oraz Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". W 1996 r. skupiały one około 42% zatrudnionych w gospodarce narodowej, w tym OPZZ - 26%, a "Solidarność" - 16%. OPZZ zrzesza aktualnie (dane z IV Kongresu) 108 ogólnopolskich organizacji związkowych, w tym 67 federacji. Dzięki swej liczebności odgrywają one istotną rolę reprezentantów interesów pracowniczych, zarówno na szczeblu krajowym jak i zakładowym. Do większych organizacji związkowych, pozostających poza strukturami wyżej wymienionych central, należą: Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy, Federacja Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia, a także "Solidarność-80", mającą własną centralę. Związki te stanowią znaczącą siłę w niektórych zakładach pracy i zawodach (np. OZZ Lekarzy), odgrywają natomiast mniejszą rolę jako partner w rozmowach z rządem, dotyczących kształtowania płac. Ponieważ już w latach 1982-1989 tworzyły się podstawy prawne zwiększonej roli związków zawodowych w dziedzinie płac, która mogła "procentować" (lub nie) w następnych latach, w rozdziale I prezentujemy ówczesne obszary oddziaływania związków zawodowych oraz ich faktyczne dokonania. Natomiast w rozdziale II przedstawiamy rolę związków w okresie transformacji w tych dziedzinach, w których wykazywały największą aktywność. Ukazano więc kolejno ich oddziaływanie na: ogólne problemy polityki płac w kontekście ówczesnej sytuacji gospodarczej kraju; kształtowanie tempa wzrostu płac, najpierw w formie "popiwku", a od 1995 r. przez negocjowanie wzrostu wynagrodzeń; kształtowanie płac w sferze budżetowej; kształtowanie płacy minimalnej; kształtowanie zasad wynagradzania w zakładach pracy. Informacje o roli związków zawodowych uzyskano z wewnętrznych dokumentów związkowych i prasy związkowej.