Zarobki w górnictwie w Polsce

Jak co roku w grudniu przyglądamy się zarobkom w jednym z najbardziej charakterystycznych dla naszego kraju zawodów czyli górnikom. W tym miesiącu przypada bowiem tradycyjne święto polskiego górnictwa czyli „Barbórka”. Jednocześnie to też czas, kiedy w górnictwie wypłaca się wszelkiego rodzaju dodatki, nagrody, deputaty. Ile zatem zarabiają górnicy w naszym kraju?

Z danych zebranych przez firmę Sedlak & Sedlak w trakcie Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń 2009 wynika, że zarobki w górnictwie były w porównaniu do innych branż jednymi z najwyższych. Miesięcznie pracownicy otrzymywali tu bowiem ok. 4 500 PLN brutto. Lepiej opłacani byli tylko zatrudnieni w sektorze technologii informatycznych (IT), gdzie mediana wynagrodzeń wyniosła 5 000 PLN. W górnictwie ogółem zarabia się więc lepiej niż w bankowości czy energetyce i ciepłownictwie. W porównaniu do nauki i szkolnictwa, gdzie pracownicy mają również możliwość przechodzenia na wcześniejsze emerytury, ich płace są o ponad 80% wyższe.



Zanim jednak wydamy wyrok na temat wysokości zarobków w górnictwie, warto zobaczyć jak wyglądały szczegółowo wynagrodzenia całkowite w tym sektorze. Patrząc na dane ogólne (wykres 2) widać, że miesięczne zarobki co 10. górnika nie przekraczają 2 400 PLN brutto. Co czwarty pracujący otrzymuje wynagrodzenie poniżej 3 200 PLN. W tym samym czasie są w górnictwie jednak osoby (zwłaszcza na wyższych stanowiskach), które co miesiąc inkasują ponad 10 000 PLN.



W całej branży na płace mocno wpływa staż pracy. Jak pokazują dane, w 2009 roku na najwyższe wynagrodzenie mogły liczyć osoby zatrudnione w górnictwie z doświadczeniem zawodowym od 11 do 15 lat. Ich zarobki kształtowały się na poziomie 6 050 PLN. Jest to prawie dwukrotnie więcej niż w przypadku rozpoczynających swoją karierę w branży. Zatrudnieni w górnictwie ze stażem pracy od 16 do 30 lat zarabiali około 5 000 PLN. W przypadku osób z doświadczeniem zawodowym ponad 31 lat wynagrodzenia były na poziomie 4 450 PLN. Warto jednak pamiętać, że w tej ostatniej grupie znajdują się ludzie, którzy albo nie zdecydowali się na przejście na wcześniejszą emeryturę (w górnictwie przysługuje ona po 25 latach pracy) albo nie mieli takiej możliwości. W dużej części są to pracownicy administracji, którzy często zarabiają mniej niż pracownicy pod ziemią. Szczegóły prezentuje wykres 3.



Podobnie jak w innych branżach, wyższe wykształcenie gwarantowało w górnictwie lepsze zarobki. Osoby, które ukończyły szkołę zawodową lub podstawową zarabiały na poziomie 4 000 PLN. Podobnie było w przypadku górników z wykształceniem średnim. Ci, którzy zdecydowali się na zdobycie tytułu magistra, mogli liczyć w 2009 roku na miesięczne płace wyższe o 25% (5 000 PLN).



W którym mieście górnicy są najlepiej opłacani? Z danych statystycznych (tabela 1) wynika, że w 2009 roku zawód ten był najbardziej dochodowy w Lubinie. Wysokość płac dyktował tu gigant górnictwa, czyli firma KGHM. Jako jedna z najlepiej prosperujących polskich spółek wynagradza zdecydowanie lepiej niż konkurencja. Mediana płacy w sektorze górnictwa w tym mieście wyniosła 6 875 PLN brutto miesięcznie i była o blisko 50% wyższa od zarobków górników z Jastrzębia-Zdroju. W Katowicach płace w górnictwie kształtowały się na poziomie 4 300 PLN, a w Rybniku i Rudzie Śląskiej były bliskie 4 000 PLN. Warto jednak pamiętać, że zarówno w Jastrzębiu-Zdroju, Katowicach, Rybniku, jak i Rudzie Śląskiej firm działających w sektorze górnictwa jest o wiele więcej. Część z nich jest nierentowna i płaci na dość niskim poziomie, przez co dane o wynagrodzeniach w całej branży w tych miastach mogą być w pewien sposób zaniżone.



Wysokość comiesięcznej wypłaty w górnictwie uzależniona jest jeszcze od wielu czynników. Główny z nich to rodzaj wykonywanego zawodu. Z danych zebranych podczas Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń 2009 (tabela 2) wynika, że jednymi z najlepiej opłacanych pracowników byli pełniący rolę kierownika robót górniczych. Łącznie z premią potrafili oni zarobić nawet 14 200 PLN miesięcznie. Dobrze wynagradzani byli również inspektorzy ochrony przeciwpożarowej oraz nadsztygarzy górniczy. Ratownik górniczy w jednej z kopalni na Górnym Śląsku otrzymywał miesięcznie 5 800 PLN. W tym samym czasie odpowiedzialny za badanie przodków i innych miejsc pod ziemią na obecność metanu – metaniarz otrzymywał w kopalni na Dolnym Śląsku 5 700 PLN. Najniżej w naszych zestawieniach opłacani byli elektrycy i technicy górnictwa podziemnego. Wybrane osoby zarabiały tu odpowiednio 2 675 PLN i 3 200. Trzeba tu jednak pamiętać, że podane powyżej kwoty są tylko przykładowe. Ich wysokość na danym stanowisku może zdecydowanie się różnić w zależności od wieku, stażu pracy czy rodzaju firmy.



A jak zarobki polskich górników wypadają na tle ich kolegów w innych krajach? Z zebranych przez nas danych wynika, że zatrudniony w polskiej kopalni sztygar zarabia blisko 2 razy mniej niż osoba na tym stanowisku w kopalni w Wielkiej Brytanii i ok. 3,5 razy mniej niż sztygar w USA. Oczywiście porównując poziom płac pomiędzy naszym krajem a wspomnianymi państwami trzeba uwzględnić wyższe koszty życia w tych drugich. Nie zmienia to jednak faktu, że jedna z najlepiej zarabiających grup zawodowych w Polsce wciąż pod względem płacy odstaje od najlepiej rozwiniętych gospodarek świata.

Nie samą podstawą górnik żyje

Oprócz pensji podstawowej, górnicy otrzymują wiele dodatków. Pod tym względem są jedną z najbardziej uprzywilejowanych grup zawodowych w kraju. Na co zatem mogą liczyć dodatkowo w swojej pracy?
Szczegółowo przywileje dla tej grupy zawodowej określone są w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1981 roku czyli tzw. Karcie Górnika. Wynika z niej m.in., że każdemu górnikowi należy się wypłacana w grudniu dodatkowa trzynasta pensja tzw. barbórka. Ponadto otrzymują oni również jeszcze jedną 14 pensję, jako nagrodę z zysku. Co ciekawe, standardem stało się wypłacanie nagród z zysku nawet w sytuacji kiedy kopalnia notowała w danym roku straty. Jak wyliczyli ekonomiści te ekstra wynagrodzenia kosztują kopalnie blisko 1 mld PLN rocznie.

Kolejny przywilej w zakresie wynagradzania to deputaty węglowe. W zależności od stażu pracy każdemu górnikowi przysługuje od 6 do 8 ton węgla lub jego równowartość pieniężna. Z prostych wyliczeń wynika, że to dodatkowe kilka tysięcy złotych wydatku na pojedynczego pracownika. Specjaliści od rynku pracy wskazują, że deputat węglowy to dodatek, który być może miał znaczenie w przeszłości kiedy domy ogrzewano węglem. W obecnej rzeczywistości to tylko kolejna forma dodatku do wynagrodzenia, która w żaden sposób nie wiąże się z wynikami osiąganymi przez pracowników czy firmę.
Na jakie dodatkowe bonusy mogą liczyć jeszcze górnicy? W zależności od kopalni i wynegocjowanych w układach zbiorowych warunków oprócz pensji zasadniczej w skład wynagrodzenia mogą wchodzić: nadwyżka akordowa, dodatek za godziny nadliczbowe, dodatek za pracę w dni wolne i świąteczne, premia regulaminowa dniówkowa, premia regulaminowa akordowa, premia zadaniowa, dodatek funkcyjny, dodatek nocny, nagroda jubileuszowa, dopłata do wakacyjnych biletów kolejowych czy dodatek na wyprawkę szkolną dla dzieci tzw. ołówkowe. Warto jednocześnie wspomnieć o tym, że dodatkowo pracownicy tej sfery gospodarki mają prawo przechodzenia na wcześniejsze emerytury.