Wynagrodzenia nauczycieli w szkołach prywatnych są kwestią umowy pomiędzy nauczycielem a pracodawcą. W szkołach publicznych płace naliczane są na podstawie zasad zawartych w Karcie Nauczyciela. W art. 30 stwierdza ona, że wynagrodzenie nauczycieli składa się z czterech elementów:
- wynagrodzenia zasadniczego;
- dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego oraz za warunki pracy;
- wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;
- nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i niektórych dodatków socjalnych.
Nauczyciele, którzy pracują na zasadach określonych w Karcie upoważnieni są też do tzw. trzynastej pensji.
Karta Nauczyciela się opłaca
W „budżetówce” nauczyciele zarabiają więcej niż w szkołach prywatnych. Średnia pensja nauczycielska to 4 233 PLN w szkole publicznej - o 34% więcej niż w prywatnej (3 152 PLN) – wynika z badania „Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2012 r.” (Główny Urząd Statystyczny, 2014). To dane dla ogółu pedagogów ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, bez nauczycieli kształcenia zawodowego. Trzeba tu podkreślić, że w badaniu GUS uwzględniono dodatkowe przychody z „trzynastej pensji”, której nie otrzymują zazwyczaj zatrudnieni w prywatnych placówkach.
Zawód nauczyciela jest mocno sfeminizowany – panowie stanowią nieco ponad jedną szóstą kadry pedagogicznej. Co istotne,
panie w szkołach publicznych zarabiają więcej od kolegów – częściowo wynika to z większej liczby branych przez nie nadgodzin. W wynagrodzeniu całkowitym nauczycielek płaca za nadgodziny stanowi średnio 7 procent, wobec 5,6 procent w przypadku nauczycieli.
Przeciętne wynagrodzenie nauczycieli
Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie: Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2012 r.,
Główny Urząd Statystyczny, 2014
Pensje w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych są przeciętnie wyższe niż w podstawówkach. Różnica dla nauczycieli o stażu pracy nieprzekraczającym dwóch lat wynosi 5 procent, a przy stażu między 10 a 15 lat nawet 8 procent.
Przeciętne wynagrodzenie nauczycieli
o różnym stażu pracy w 2012 r. (w PLN)
Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie: Struktura wynagrodzeń
według zawodów w październiku 2012 r., Główny Urząd Statystyczny, 2014
Na przykładzie nauczycieli gimnazjów i szkół średnich prześledźmy z kolei jak rozkładają się wynagrodzenia w poszczególnych przedziałach kwotowych. Połowa nauczycieli zarabiała więcej, a połowa mniej niż 4 236 PLN. Jedna piąta najmniej zarabiających otrzymywała pensję niższą niż 3 294 PLN, a jedna piąta najwyżej wynagradzanych wyższą niż 5 110 PLN.
Rozkład zarobków nauczycieli gimnazjów i szkół średnich w 2012 r. (w PLN)
Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie: Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2012 r.,
Główny Urząd Statystyczny, 2014
Jak liczy się pensje według Karty Nauczyciela
Zgodnie z Kartą, czynnikami kształtującymi wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli są: stopień awansu zawodowego, posiadane kwalifikacje i wymiar zajęć obowiązkowych. Do tego dochodzą
dodatki, zależne od: okresu zatrudnienia, jakości pracy, wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć, stanowiska lub funkcji oraz ewentualnych trudnych lub uciążliwych warunków pracy.
Karta określa średnie wynagrodzenie nauczycieli na różnych stopniach awansu. Jest ono podawane jako odpowiedni procent kwoty bazowej. Kwota ta, zawarta w ustawie budżetowej, w 2014 wynosi 2 717,59 PLN. Średnie zarobki na poszczególnych stopniach awansu zawodowego przedstawiają się następująco:
nauczyciel stażysta – 2 717,59 PLN (100% kwoty bazowej),nauczyciel kontraktowy – 3 016,52 PLN (111% kwoty bazowej),nauczyciel mianowany – 3 913,33 PLN (144% kwoty bazowej),nauczyciel dyplomowany – 5 000,37 PLN (184% kwoty bazowej).
Kwoty te obejmują wszystkie elementy wynagrodzenia, wymienione na początku tekstu. Szkoły powinny tak kształtować wynagrodzenia, żeby wynagrodzenia średnie wszystkich nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu w obrębie danej jednostki samorządu terytorialnego przeciętnie nie były niższe od podanych kwot. Jeżeli są niższe – do końca stycznia następnego roku nauczyciele powinni otrzymać dodatki uzupełniające, tak, aby średnie osiągnęły minimalny poziom.
Gwarantowane minimum wynagrodzenia nauczyciela
Inne regulacje określają minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli.
Minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli (w PLN)
poziom wykształcenia
|
stopnie awansu zawodowego
|
nauczyciel stażysta
|
nauczyciel kontraktowy
|
nauczyciel mianowany
|
nauczyciel dyplomowany
|
1
|
tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym
|
2 265
|
2 331
|
2 647
|
3 109
|
2
|
tytuł zawodowy magistra bez przygotowania pedagogicznego, tytuł
zawodowy licencjata (inżyniera) z przygotowaniem pedagogicznym
|
1 993
|
2 042
|
2 306
|
2 707
|
3
|
tytuł zawodowy licencjata (inżyniera) bez przygotowania
pedagogicznego, dyplom ukończenia kolegium nauczycielskiego lub
nauczycielskiego kolegium języków obcych
|
1 759
|
1 802
|
2 024
|
2 366
|
4
|
pozostałe wykształcenie
|
1 513
|
1 548
|
1 724
|
2 006
|
Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie obowiązujących przepisów prawa
Stawki te są takie same, jak w roku poprzednim. Warto w tym miejscu dodać, że w maju 2014 Związek Nauczycielstwa Polskiego wystąpił do premiera Donalda Tuska z wnioskiem „o podjęcie działań w celu zagwarantowania w roku 2015 podwyżki wynagrodzeń nauczycieli”. ZNP podkreślał, że 2015 byłby czwartym rokiem bez wzrostu wynagrodzeń. Związkowcy przekonywali, że polscy nauczyciele szczególnie zasługują na wyższe pensje, bo ich uczniowie osiągają wysokie wyniki w międzynarodowych badaniach edukacyjnych.
Zwróćmy uwagę, że najniższe wynagrodzenie zasadnicze podane w powyższej tabeli jest niższe od
ustawowej płacy minimalnej (1 680 PLN). Może więc być stosowane tylko wtedy, gdy nie stoi w sprzeczności z przepisami o płacy minimalnej – to znaczy, przykładowo, gdy dodatki powiększają tą pensję ponad 1 680 PLN.
Jak mogą wyglądać takie regulacje przedstawiono poniżej, na przykładzie uchwały Rady Miasta Bydgoszczy:
- dodatek za wysługę lat - 1% wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy, ale nie więcej niż 20% wynagrodzenia zasadniczego. Wypłacany od 4 roku pracy (określone w Karcie Nauczyciela);
- dodatek motywacyjny (przydzielany za zaangażowanie, efektywność oraz szczególne osiągnięcia dydaktyczne i wychowawcze) - 3%-20% wynagrodzenia zasadniczego (dokładną wartość ustala dyrektor szkoły); dyrektor może dostać od Prezydenta Miasta dodatek motywacyjny do 50% wynagrodzenia;
- wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw – stawka godzinowa taka sama jak za standardowe godziny;
- dodatek za warunki pracy – określone różne sytuacje, m.in.:
- nauczyciele szkół podstawowych prowadzący zajęcia w klasach łączonych – 0,3% wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę przepracowaną w tych klasach,
- nauczyciele szkół dwujęzycznych za zajęcia w obcym języku – 0,6% wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę,
- nauczyciele szkół specjalnych – 20% wynagrodzenia zasadniczego;
- dodatek funkcyjny (dla dyrektorów i wicedyrektorów) – wybrane stawki pokazano poniżej:
Stawki dodatku funkcyjnego w Bydgoszczy
w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadpodstawowych (w PLN)
stanowisko
|
wielkość placówki
|
wysokość dodatku funkcyjnego
|
dyrektor
|
do 14 oddziałów
|
1 555
|
od 15 do 24 oddziałów
|
1 710
|
od 25 do 34 oddziałów
|
1 865
|
powyżej 34 oddziałów
|
2 021
|
wicedyrektor
|
do 18 oddziałów
przypadających na jednego wicedyrektora
|
777
|
powyżej 18 oddziałów przypadających
na jednego wicedyrektora
|
933
|
Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie Uchwały Nr XLVII/1015/13 Rady Miasta Bydgoszczy
z dnia 30 października 2013 r.
Inne korzyści
- Nauczyciele są uprawnieni do „trzynastki”.
- Za wieloletnią pracę nauczyciele otrzymują nagrodę jubileuszową:
Wysokość nagród dla nauczycieli za wieloletnią pracę
okres pracy
|
nagroda
|
20 lat
|
75% wynagrodzenia miesięcznego
|
25 lat
|
100% wynagrodzenia miesięcznego
|
30 lat
|
150% wynagrodzenia miesięcznego
|
35 lat
|
200% wynagrodzenia miesięcznego
|
40 lat
|
250% wynagrodzenia miesięcznego
|
Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie Karty Nauczyciela
- Nauczycielowi zatrudnionemu na wsi lub w mieście do 5 000 tysięcy mieszkańców przysługuje:
- prawo do lokalu mieszkalnego,
- nauczycielski dodatek mieszkaniowy – na ogół w wysokości kilkudziesięciu złotych,
- lub, odpowiednio, dodatek wiejski w wysokości 10% wynagrodzenia zasadniczego.
Wynagrodzenia nauczycieli w różnych krajach
Na tle krajów rozwiniętych, należących do OECD, pensje polskich pedagogów znajdują się na piątym miejscu od końca. Dane są wyrażone w umownej jednostce – według
parytetu siły nabywczej dolara (USD PPPs - Purchasing Power Parities). Oznacza to, że wyliczono, ile dolarów musiałby zarabiać nauczyciel, aby w USA być w stanie kupić tyle samo, ile za swoją pensję może kupić w swoim kraju. Celem takiego zestawienia jest porównanie poziomu życia nauczycieli w różnych krajach – jeżeli np. w Anglii zarobki wynoszą ok. 4 326 USD PPPs, czyli około dwóch razy więcej niż w Polsce, to znaczy że faktycznie nauczyciel w Anglii jest w stanie za swoją pensję kupić dwa razy więcej, niż nauczyciel w Polsce.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie nauczycieli w wybranych krajach
(USD PPPs)
Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie Education at a Glance 2013, OECD