Koszty pracy w Polsce na tle Unii Europejskiej

Według raportu Ministerstwa Gospodarki[PRZYPIS]Raport „Przedsiębiorczość w Polsce”, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, wrzesień 2014, http://www.mg.gov.pl/files/upload/21755/Raport%20Przedsi%C4%99biorczo%C5%9B%C4%87%20w%20Polsce_www_ost_20140925.pdf [dostęp: 29.10.2014][/PRZYPIS], niskie koszty pracy miały do niedawna decydujące znaczenie w kształtowaniu pozycji konkurencyjnej naszego kraju. Rozwój gospodarczy Polski oraz procesy globalizacyjne sprawiły jednak, że czynnik ten traci na znaczeniu. Inwestorzy poszukujący przewag kosztowych coraz częściej decydują się na wybór bardziej konkurencyjnych kosztowo regionów. Mimo to na tle innych krajów Unii Europejskiej, wysokość kosztów pracy w Polsce jest nadal relatywnie niska.

Całkowite koszty pracy

Zgodnie z definicją Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), koszt pracy to całkowity koszt poniesiony przez pracodawcę w związku z zatrudnieniem pracownika. W ten sposób rozumiany koszt pracy obejmuje: wynagrodzenie za wykonaną pracę, wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy, premie i gratyfikacje, koszt posiłków, napojów, płatności w naturze, koszt mieszkań pracowników ponoszonych przez pracodawcę, wydatki pracodawcy na ubezpieczenia społeczne, koszty szkolenia ponoszone przez pracodawcę, świadczenia społeczne i inne, takie jak koszty transportu pracowników, odzież robocza, koszty rekrutacji oraz podatki traktowane jako koszty pracy.

Spośród krajów UE uwzględnionych w statystykach Międzynarodowej Organizacji Pracy, Szwajcaria i Belgia charakteryzowały się najwyższymi godzinowymi kosztami pracy w 2012 roku. Godzina pracy Szwajcara kosztowała w tym czasie blisko 58 USD. Z kolei koszt godziny pracy Belga w badanym okresie wyniósł ponad 52 USD. Po drugiej stronie znalazła się Polska. W naszym kraju odnotowano najniższe koszty pracy, na poziomie 8,3 USD. W porównaniu ze Szwajcarią to różnica w wysokości prawie 50 USD. Do grupy krajów o stosunkowo niskich kosztach pracy należą również Węgry, Estonia, Słowacja i Czechy, gdzie godzinowe koszty pracy wahały się od 8,9 USD do 11,9 USD w 2012 roku.

Zapewne nie jest zaskoczeniem, że wysokość kosztów pracy w poszczególnych krajach Unii Europejskiej zmieniła się znacznie na przestrzeni ostatnich 17 lat. Jednak niezmiennie od 1996 roku Szwajcaria, Niemcy i Belgia pozostają w grupie krajów o najwyższych jednostkowych kosztach pracy. W 1996 roku najniższe koszty pracy wystąpiły w Estonii oraz na Słowacji i wyniosły poniżej 3 USD. W tym samym okresie godzina pracy Węgra i Polaka kosztowała nieznacznie powyżej 3 USD. Największy wzrost kosztów pracy wystąpił w Danii, Szwecji i Szwajcarii, o ponad 20 USD w porównaniu z 1996 rokiem. Najmniejszy zaś w Portugalii i Polsce, na poziomie około 5 USD.



Z kolei z danych Eurostatu wynika, że w 2013 roku jednostkowe koszty pracy w Polsce wynosiły 7,6 EUR za godzinę, przy średniej unijnej wynoszącej 23,7 EUR. Najwyższe koszty pracy odnotowano w Szwecji (40,1 EUR), czyli o ponad pięciokrotnie większe niż w Polsce. Dystans ten powoli się zmniejsza. W 2004 roku koszty pracy były w Polsce sześciokrotnie niższe niż w Szwecji. Najbardziej gwałtowny wzrost kosztów pracy w omawianym okresie wystąpił w Szwecji w 2010 roku, o ponad 4 EUR. W Polsce i Bułgarii wzrost nie był aż tak duży i wyniósł odpowiednio 2,8 EUR i 1 EUR.

Pozapłacowe koszty pracy

Wysokość pozapłacowych kosztów oraz ich udział w całkowitych kosztach pracy w krajach Unii Europejskiej są bardzo zróżnicowane. Największy udział godzinowych pozapłacowych kosztów pracy w 2013 roku zanotowano w Szwecji, gdzie wyniósł on ponad 33%. Procentowy udział tych kosztów w całej Unii oscylował na poziomie 23,6%. Jak wynika ze statystyk Eurostatu, najmniejsze obciążenie wynikające z pozapłacowych kosztów pracy występowało na Malcie i w Danii, odpowiednio 7,8% i 12,5%. Polska należy do krajów o stosunkowo niskim udziale pozapłacowych kosztów, wynoszącym blisko 17% całkowitych kosztów pracy w 2013 roku.

Zmiana kosztów pracy

Mimo tego, że wysokość kosztów pracy w Polsce należy do jednych z najniższych w Europie, ich wysokość wyraźnie wzrasta. Pod względem tempa wzrostu kosztów pracy znajdujemy się w unijnej czołówce. Łączne koszty zatrudnienia w Unii Europejskiej wzrosły w II kwartale 2014 roku o 1,2% w porównaniu do analogicznego okresu 2013 roku.

Podobnie było w przypadku kosztów płacowych, które również wzrosły o 1,2% w całej Unii. Koszty pozapłacowe zwiększyły się zaś o 1,1% w porównaniu do II kwartału 2013 roku. Wśród wszystkich krajów Unii, największa dynamika wzrostu łącznych kosztów pracy wystąpiła w Estonii (7,3%), na Słowacji (6,0%) i na Łotwie (5,9%). Polska znalazła się w tym zestawieniu na wysokim 8. miejscu. Z kolei największy spadek zanotowano na Cyprze (-3,9) i w Grecji (-1,2%).

Pod względem zmiany wysokości kosztów wynagrodzeń nasz kraj znalazł się na 9. miejscu, tuż za Luksemburgiem (4,7%) i Maltą (3,8%), z wynikiem 3,6%. Natomiast największy wzrost pozapłacowych kosztów pracy wystąpił w Estonii, na poziomie 6,9%. Tuż za nią znalazła się Polska z wynikiem 6,7%. Z danych Eurostatu wynika również, że koszty pozapłacowe rośną w naszym kraju szybciej niż wynagrodzenia.

Podsumowanie

Temat wysokości kosztów pracy w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej budzi wiele kontrowersji. Z powyższych analiz wynika, że Polska należy do krajów o najniższych kosztach pracy w Europie. Jednak jak zaznacza prezes Związku Przedsiębiorców i Pracodawców, Cezary Kaźmierczak, jeśli weźmiemy pod uwagę udział, jaki w ogólnych kosztach pracy stanowią obowiązkowe składki płacone łącznie przez pracowników i pracodawców okazuje się, że obciążenie pozapłacowymi kosztami pracy w Polsce należy do najwyższego w Europie, wyprzedzając pod tym względem takie kraje jak Szwecja czy Wielka Brytania. Według metodologii Eurostatu, na którą powoływaliśmy się w tym artykule, obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika zaliczają się do kosztu wynagrodzenia, a nie do kosztów pozapłacowych. ZPP zwraca tu uwagę na fakt, że pracodawca nie może uchylić się od płacenia tych składek. Pracownik, otrzymujący pensję netto, nie ma często nawet świadomości, że zatrudniająca go firma musi odprowadzić dwa rodzaje ZUS – tzw. składki finansowane przez pracownika i dodatkowo składki finansowane przez pracodawcę.
Niezależnie od tego, jak wypadamy pod względem wysokości kosztów pracy na tle innych europejskich krajów warto pamiętać, że koszty pracy w naszym kraju, zwłaszcza te pozapłacowe, rosną w bardzo szybkim tempie. To dość niepokojące zważywszy na fakt, że wysokie koszty pracy stanowią niejednokrotnie barierę dla tworzenia nowych miejsc pracy. Z drugiej strony mogą prowadzić do zwiększania szarej strefy.