Aktualnie (praktycznie od końca maja 2004 roku) nie ma w Iraku żadnych polskich firm, ani również pracowników z polskich firm prywatnych. Kiedy to się zmieni nie wiadomo, tym bardziej, że Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych, uwzględniając duży stopień ryzyka i zagrożeń stanowczo odradza obywatelom polskim przyjazd do Iraku. Związane jest z dużym niebezpieczeństwem zamachów terrorystycznych, napadów, porwań a także pospolitą przestępczością. Stąd, obecnie znajdują się tam jedynie polscy żołnierze, wchodzący w skład Wielonarodowej Dywizji Sił Stabilizacyjnych, pracownicy polskiej ambasady i dziennikarze, pracujący niemal wyłącznie przy polskiej bazie wojskowej.
Jeśli chodzi o polskie firmy, ich działalność handlowa - z powodu istniejących zagrożeń - jest ograniczona do minimum. Jesienią 2003 roku kilka kontraktów z Ministerstwem Komunikacji Iraku podpisała warszawska firma Opto, jednak ani jeden z nich nie został zrealizowany. Na początku 2004 roku kontrakty na budowę osiedli mieszkaniowych podpisały dwie polskie firmy: Jedynka Wrocławska i Construction z Krakowa. Żaden z tych kontraktów nie jest jednak realizowany. Kontrakt na dostawę sprzętu wojskowego realizuje natomiast Bumar. Oferty w kilku przetargach w sektorze naftowym złożyła firma Bartimpex. Nie doszło jeszcze do ich rozstrzygnięcia. Poza tym, szereg polskich firm wysyła do Iraku różne towary przez Jordanię, Syrię, Turcję czy ZEA.
Wartość polskiego eksportu wg GUS, do września 2004 roku sięgnęła ok. 10 mln USD. W 2003 roku i na początku 2004, dostawy odzieży używanej do Iraku realizowała firma Wtórpol ze Skarżyska Kamiennej, natomiast dostawy brzeszczotów - Fabryka Pił i Narzędzi GLOB z Bielska-Białej. Firma Polimex-Cekop dostarczyła, jako podwykonawca firmy ABB, 20 kiosków transformatorowych dla irackiego Ministerstwa Elektryczności.
Inaczej wygląda sytuacja największych firm amerykańskich. Mogą sobie one pozwolić na utworzenie prywatnej, małej "armii" ochroniarzy i inwestowanie w Iraku pomimo zagrożeń. Jednocześnie, Amerykanie poszukują wielu pracowników chętnych do wyjazdu do Iraku. Na stronie Kelogg Brown & Root (część koncernu Haliburton) jest aż 766 ofert pracy w Iraku na przeróżnych stanowiskach (m.in.: techniczne, IT, prawo, ochrona, HR). Duża część z nich się powtarza (najstarsze z 26 grudnia 2003 - takie samo było kilka razy z późniejszymi datami), co może oznaczać, że firma ma problemy z rekrutacją poszukiwanych pracowników.
Na stronie Parsons Company jest 28 ofert pracy w Iraku na stanowiskach budowlanych, administracyjnych i finansowych.
Wynagrodzenia polskich żołnierzy
Wynagrodzenia w Wojsku Polskim (zarówno żołnierzy jak i pracowników cywilnych) są regulowane aktami prawnymi, tak więc - według informacji uzyskanych w Centrali Wojskowych Misji Pokojowych - wojsko nie może płacić więcej niż przewiduje prawo. Zakłada ono pewne widełki placowe, w zależności od sytuacji. Jak wynika z dostępnych informacji, w Iraku płaci się maksymalny dopuszczalny poziom wynagrodzeń ustalonych przez prawo. Szczegóły wyglądają następująco:
Wynagrodzenie żołnierzy w Iraku składa z 4 składników:
- Uposażenia: zasadniczego + dodatkowego, (tego, które dostawaliby również w Polsce - tylko ta kwota podlega opodatkowaniu).
- Jednorazowej należności pieniężnej (w wysokości miesięcznego najniższego uposażenia zasadniczego żołnierza zawodowego, czyli 1 400 zł, od 1 stycznia 2005 roku wg założeń budżetu min 1 438,27 zł).
- Należności zagranicznej (wypłacanej co miesiąc).
Tabela 1. Należność zagraniczna dla polskich żołnierzy w Iraku.| Stanowisko służbowe | Stawka należności zagranicznej w USD |
| Generał brygady (kontradmirał) i wyższe | 3 000
2 700 +300 (dodatek specjalny za Irak)
2 500 |
| Pułkownik (komandor) | 2 000
1 900 +300 (dodatek specjalny za Irak)
1 850 |
| Podpułkownik (komandor porucznik) | 1 800
1 700 +300 (dodatek specjalny za Irak)
1 650 |
| Major (komandor podporucznik) | 1 600
1 500 +300 (dodatek specjalny za Irak)
1 450 |
| Kapitan (kapitan marynarki) | 1 400
1 300 +300 (dodatek specjalny za Irak)
1 250 |
| Porucznik (porucznik marynarki) | 1 200 +300 (dodatek specjalny za Irak)
1 100 |
| Podporucznik (podporucznik marynarki) | 1 050 +300 (dodatek specjalny za Irak)
|
| Starszy chorąży sztabowy (starszy chorąży sztabowy marynarki) | 950 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Starszy chorąży (starszy chorąży marynarki) | 900 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Chorąży (chorąży marynarki) | 875 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Młodszy chorąży (młodszy chorąży marynarki) | 850 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Starszy sierżant (starszy bosman) | 825 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Sierżant (bosman) | 800 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Plutonowy (bosmanmat) | 775 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Starszy kapral (starszy mat) | 750 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Kapral (mat) | 725 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Starszy szeregowy (starszy marynarz) | 700 +300 (dodatek specjalny za Irak) |
| Źródło: Opracowanie własne, na podstawie Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z 16 czerwca 2004 r. |
Dla żołnierza rozminowującego teren, biorącego udział w zbieraniu, przechowywaniu bądź niszczeniu amunicji i materiałów wybuchowych, istnieje osobny dodatek w wysokości od 5 do 10 USD dziennie.
- Dodatku wojennego (wypłaca się go w razie przebywania w strefie działań wojennych) w wysokości 1% stawki starszego szeregowego, za każdy dzień pobytu w tej strefie.
Wynagrodzenia polskich pracowników cywilnych zatrudnionych przez wojsko
Jeśli chodzi o pracowników cywilnych zatrudnianych przez wojsko, to ich wynagrodzenie składa się z:
- Miesięcznego wynagrodzenia w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (obecnie 824 zł brutto, od 1 stycznia 2005 r. 849 zł brutto - tylko ta kwota podlega opodatkowaniu).
- Jednorazowej należności pieniężnej (w wysokości miesięcznego, najniższego uposażenia zasadniczego żołnierza zawodowego, czyli 1 400 zł, od 1 stycznia 2005 roku wg założeń budżetu min 1 438,27 zł).
- Dodatku zagranicznego (wysokość dodatku zagranicznego jest uzależniona od wykształcenia wymaganego na danym stanowisku:
- niższe niż średnie - takie jak starszy szeregowy w tabeli powyżej,
- średnie - między kapralem a starszym chorążym w powyższej tabeli,
- wyższe niż średnie - od podporucznika do majora w powyższej tabeli.
- Dodatku wojennego (wypłaca się go w razie przebywania w strefie działań wojennych) w wysokości 1% stawki starszego szeregowego, za każdy dzień pobytu w tej strefie.
Podsumowując, wynagrodzenia cywilów w wojsku polskim w Iraku wyglądają jak w tabeli poniżej:
Tabela 2. Wynagrodzenia miesięczne pracowników cywilnych
w polskiej armii w Iraku (w USD).| Wykształcenie | Płaca zasadnicza | Dodatek zagraniczny | Dodatek wojenny |
| Niższe niż średnie | 265 | 1000 | ok.300 |
| Średnie | 265 | 1 025 - 1 200 | ok.300 |
| Wyższe niż średnie | 265 | 1 350 - 1 900 | ok.300 |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej
z 16 czerwca 2004 r. i z 19 marca 2002 r., ze zmianami. |
Według Centrali Wojskowych Misji Pokojowych, średnie wynagrodzenie pracowników cywilnych w wojsku polskim w Iraku wynosi ok. 1800 SD miesięcznie.
Wynagrodzenia Polaków w krajach sąsiadujących z Irakiem
Tabela 3. Wynagrodzenia w polskiej spółce,
która wysyła swych pracowników do "egzotycznych" krajów.| Szczebel zarządzania | Średnie wynagrodzenie miesięczne w USD |
| Menedżerowie średniego szczebla | 2 800 |
| Starsi specjaliści | 2 100 |
| Specjaliści | 1 950 |
| Źródło: Opracowanie własne |
Spółka ta nie wysłała swoich pracowników do Iraku. Prowadzi jednak prace w okolicznych krajach, bardzo blisko granicy z Irakiem.
Wynagrodzenia oferowane Polakom przez zagraniczne firmy
Stawki widniejące w poniższej tabeli to płace, jakie oferowała czeska firma, która szukała pracowników w Polsce. Ogłoszenie zostało zamieszczone 6 lutego 2004 roku, czyli przed porwaniem Polaków i wycofaniem pracowników firm prywatnych z Iraku. Na pewno miało to duży wpływ na wysokość oferowanych płac.
Tabela 4. Wynagrodzenia oferowane Polakom w elektrowni w Iraku (w USD).| Stanowisko | Wynagrodzenie miesięczne | Wynagrodzenie godzinowe | Za godziny nadliczbowe | Za pracę w święta |
| Inżynier energetyk (kierownik grupy) | 2 057 | 12,10 | 15,10 | 22,70 |
| Specjalista ds. turbin | 2 006 | 11,80 | 14,80 | 22,20 |
| Specjalista automatyk | 1 887 | 11,10 | 13,90 | 20,90 |
| Inżynier elektryk | 1 887 | 11,10 | 13,90 | 20,90 |
| Elektryk | 1 887 | 11,10 | 13,90 | 20,90 |
| Specjalista ds. pomp | 1 887 | 11,10 | 13,90 | 20,90 |
| Specjalista ds. kotłów | 1 887 | 11,10 | 13,90 | 20,90 |
| Chemik | 1 887 | 11,10 | 13,90 | 20,90 |
Spawacz
z certyfikatem HP | 1 887 | 11,10 | 13,90 | 20,90 |
| Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.ise.pl |
W maju 2004 roku, jedna z firm oferowała Polakom 10 tys. zł (plus darmowe zakwaterowanie) kierownikom budowy w Iraku. Jest to około 250% przeciętnego wynagrodzenia na tym stanowisku w Polsce, chociaż zależy to m. in. od wielkości budowy. Nie znaleziono żadnego pracownika.
Wynagrodzenia Irakijczyków
W połowie 2003 roku nastąpiła reforma systemu wynagradzania pracowników sfery budżetowej w Iraku. Wcześniejszą tabelę płac z czterema kategoriami zaszeregowania zastąpiono nową - z 13 kategoriami. Według władz tymczasowych, reforma systemu spowodowała zwiększenie zarobków w sferze budżetowej w Iraku.
Tabela 5. Miesięczne wynagrodzenia (w USD)
wg kursu Banku Centralnego w Iraku z 7 grudnia 2004| Kategoria zaszeregowania | Poziom 1 | Poziom 2 | Poziom 3 | Poziom 4 | Poziom 5 | Poziom 6 | Poziom 7 | Poziom 8 | Poziom 9 | Poziom 10 |
| SUPER A | 1 541 | 1 529 | 1 586 | 1 644 | 1 701 | 1 758 | 1 815 | 1 872 | 1 929 | 2 055 |
| SUPER B | 1 027 | 1 084 | 1 141 | 1 199 | 1 255 | 1 312 | 1 369 | 1 427 | 1 484 | 1 540 |
| 1 | 507 | 521 | 534 | 548 | 562 | 575 | 589 | 603 | 616 | 630 |
| 2 | 393 | 403 | 414 | 425 | 436 | 446 | 457 | 467 | 478 | 488 |
| 3 | 304 | 312 | 321 | 329 | 337 | 345 | 353 | 362 | 370 | 378 |
| 4 | 234 | 241 | 247 | 253 | 260 | 266 | 273 | 279 | 285 | 292 |
| 5 | 181 | 186 | 190 | 195 | 200 | 205 | 210 | 215 | 220 | 225 |
| 6 | 140 | 143 | 147 | 151 | 155 | 158 | 162 | 166 | 170 | 173 |
| 7 | 108 | 111 | 114 | 116 | 119 | 123 | 125 | 128 | 131 | 134 |
| 8 | 86 | 88 | 90 | 92 | 95 | 97 | 99 | 102 | 104 | 106 |
| 9 | 70 | 72 | 73 | 75 | 77 | 79 | 81 | 83 | 85 | 87 |
| 10 | 57 | 59 | 60 | 62 | 63 | 65 | 66 | 68 | 69 | 71 |
| 11 | 47 | 49 | 50 | 51 | 53 | 54 | 55 | 57 | 58 | 59 |
| Źródło: Opracowanie własne na podstawie Salary Progression Chart, www.cpa-iraq.org |
Powyższa tabela płac jest modyfikowana w zależności od konkretnej działalności. Nie udało nam się znaleźć żadnych stanowisk zaszeregowanych do dwóch najwyższych kategorii (SUPER A i SUPER B). Dla przykładu, generał w irackiej armii został zaszeregowany do kategorii 1 i jego wynagrodzenie mieści się w widełkach 500 - 600 USD miesięcznie. Szczegółowa tabela płac dla pracowników irackiej policji została przedstawiona w poniższej tabeli:
Tabela 6. Wynagrodzenia miesięczne policjantów w Iraku (w USD).| Stanowisko | Poziom 1 | Poziom 2 | Poziom 3 | Poziom 4 | Poziom 5 | Poziom 6 | Poziom 7 | Poziom 8 | Poziom 9 | Poziom 10 |
| 1.Komendantgłówny | 507 | 521 | 534 | 548 | 562 | 575 | 589 | 603 | 616 | 630 |
| 2.Komendant | 393 | 403 | 414 | 425 | 436 | 446 | 457 | 467 | 478 | 488 |
| 3.Zastępcakomendanta | 304 | 312 | 321 | 329 | 337 | 345 | 353 | 362 | 370 | 378 |
| 4.Nadinspektor | 234 | 241 | 247 | 253 | 260 | 266 | 273 | 279 | 285 | 292 |
| 5.Inspektor | 181 | 186 | 190 | 195 | 200 | 205 | 210 | 215 | 220 | 225 |
| 6.Kapitan | - | - | - | - | - | 158 | 162 | 166 | 170 | 173 |
| 6.Porucznik | 140 | 143 | 147 | 151 | 155 | - | - | - | - | - |
| 7.Sierżant | - | - | - | 116 | 119 | 123 | 125 | 128 | 131 | 134 |
| 8.Posterunkowy(Senior) | - | - | - | - | - | 97 | 99 | 102 | 104 | 106 |
| 9.Posterunkowy | - | - | - | - | 77 | 79 | 81 | 83 | 85 | 87 |
| 10.Posterunkowy(okres próbny) | - | - | - | 62 | 63 | 65 | 66 | 68 | 69 | 71 |
| Źródło: opracowanie własne na podstawie Revised Salary Matrix, www.cpa-iraq.org |
Wynagrodzenia w brytyjskich i amerykańskich firmach w Iraku
Amerykańska agendy rządowe, m.in.: The Defense Contract and Management Agency, Department of Energy rekrutują pracowników cywilnych - także do Iraku - zagranicą. Oprócz płacy podstawowej, która wynosi tyle ile w Stanach Zjednoczonych, pracownicy ci dostają dwa specjalne dodatki do płacy. Jest to dodatek za płacę za granicą i dodatek za płacę w niebezpiecznych warunkach. Wynoszą one (każdy z nich) od 5 do 25% płacy zasadniczej. Szczegółowe stawki ustala Departament Stanu. Obecnie wynoszą one:
- Dodatek za pracę za granicą - 25% płacy zasadniczej, przy czym przysługuje on dopiero od 43 dnia pobytu w Iraku. Po tym okresie wypłaca się ów dodatek za okres od pierwszego dnia. Innymi słowy - tylko pracownik będący w Iraku przynajmniej 43 dni, może taki dodatek otrzymać;
- Dodatek za pracę w niebezpiecznych warunkach przysługuje za każdy dzień, w którym pracownik przebywa przynajmniej 4 godziny w rejonie uznanym za niebezpieczny - a za taki został uznany m.in. Irak. Stawka dodatku w Iraku została ustalona na 25% płacy zasadniczej. Dla porównania, stawka w Kuwejcie (gdzie pracuje również sporo ludzi "obsługujących" Irak) została wyznaczona na 15% płacy zasadniczej.
Jak wspomniano wcześniej, pracowników do Iraku rekrutują również prywatne firmy. Również w tym przypadku pracownicy mogą liczyć na wyższe pensje w Iraku niż w krajach ojczystych. W poniższej tabeli podanych jest kilka przykładów wynagrodzenia w Iraku, oferowanego przez brytyjskie bądź amerykańskie firmy prywatne:
Tabela 7. Przykładowe wynagrodzenia w Iraku i kraju macierzystym.| Stanowisko | Płaca w kraju ojczystym | Płaca w Iraku | Różnica na korzyść Iraku (%) |
| Inżynier transportu lądowego | 40 - 55 tys. GBP/rok | 60 - 70 tys. GBP/rok | 18 |
| Inżynier ds. planowania | 32 - 50 tys. GBP/rok | 130 tys. GBP/rok | 260**** |
| Dyrektor projektu (energetyka/budownictwo) | Mediana | 75 percentyl | 140 - 180 tys. USD/rok | 58* |
| 84 015 USD | 101 818 USD |
| Inżynier mechaniki samochodowej | Mediana | 75 percentyl | 180 - 250 tys. USD/rok | 467** |
| 37 577 USD | 46 612 USD |
| Project Manager (systemy nawadniania) | Mediana | 75 percentyl | 120 - 150 tys. USD/rok | 73*** |
| 62 870 USD | 78 249 USD |
| Menedżer produkcji żywności | 24 tys. GBP/rok | 31,5 tys. GBP/rok | 30 |
| Kierowcy ciężarówki | Mediana | 75 percentyl | 80 tys. USD | 100 |
| 34 220 USD | 39 264 USD |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie iraq.jobs.com, internationaljobs.com, salary.com, hayspersonnel.com
*liczone według najwyższej wartości w kraju ojczystym lub 75 percentyla i środkowej wartości przedziału w Iraku |
Płace w kraju ojczystym (przedstawione w tabeli 7) są oferowane pracownikom z typowymi kwalifikacjami, wymaganymi na danym stanowisku. W przypadku pracy w Iraku bardzo często wymagane są dodatkowe kwalifikacje. Przykładami, w przypadku ofert zamieszczonych w powyższej tabeli, są następujące kwalifikacje dodatkowe:
- doświadczenie przynajmniej 20 lat, w międzynarodowych firmach oraz w USA,
- płynna znajomość arabskiego i angielskiego,
- podwójne obywatelstwo: irackie i amerykańskie,
- doświadczenie w budowie infrastruktury naftowej i gazowej.
Podsumowanie
Płace polskich pracowników cywilnych w Iraku, oscylują w granicach 1500 - 2000 USD. Jedynie na szczeblach kierowniczych można liczyć na płace dochodzące lub nieznacznie przekraczające 3 000 USD. Bazując na wynagrodzeniach oferowanych przez firmy amerykańskie i brytyjskie można wysnuć wniosek, że typowy "dodatek za Irak" wynosi między 50 a 100% płacy w kraju macierzystym za podobną funkcję. Oczywiście, większy dodatek występuje w sytuacji, kiedy od pracownika wymaga się nietypowych umiejętności.
